آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,530 |
| تعداد مقالات | 35,882 |
| تعداد مشاهده مقاله | 15,484,601 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,084,546 |
انتقال میراث حبشی به جزیرةالعرب توسط مهاجران مسلمان | ||
| تاریخ اسلام | ||
| دوره 26، شماره 2، تیر 1404، صفحه 102-83 اصل مقاله (2.45 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/hiq.2023.60812.2170 | ||
| نویسندگان | ||
| مهدی مجتهدی* 1؛ سمیه آقامحمدی2 | ||
| 1استادیار، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران | ||
| 2تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 10 اردیبهشت 1400، تاریخ بازنگری: 11 شهریور 1404، تاریخ پذیرش: 04 اردیبهشت 1402 | ||
| چکیده | ||
| حبشه سرزمینی کهن در شرق قاره آفریقا و دارای تمدن باسابقه‌ای بیش از دو هزار سال است. این سرزمین نخستین پناهگاه گروهی از اصحاب پیامبر خدا(ص) بود. اسلام پیش از آنکه در جزیرةالعرب بسط یابد، در جریان نخستین هجرت مسلمانان، به حبشه وارد شد. هجرت مسلمان به این سرزمین، نقطۀ عطفی در تاریخ گسترش اسلام قلمداد می‌شود. اما پرسشی که کمتر مورد توجه قرار گرفته، این است که آیا مهاجران پس از بازگشت به حجاز چیزی از میراث و آداب و رسوم حبشیان را با خود منتقل کرده‌اند؟ این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی گزارش‌های موجود پرداخته است. در ماجرای هجرت، عده‌ای از مسلمانان به امر پیامبر(ص) به حبشه مهاجرت کردند تا در سایه حمایت نجاشی قرار گیرند. حبشه سرزمین ناشناخته‌ای برای اعراب نبود و آنان قبل از اسلام برای تجارت به آنجا رفت و آمد داشتند. مسلمانان مهاجر به حبشه تا سال هفتم هجری یعنی 15 سال در حبشه زیستند و به علت اقامت طولانی به طور طبیعی تحت تأثیر محیط اجتماعی آنجا قرار گرفتند. در نتیجه پس از بازگشت، بخشی از میراث فرهنگی و اجتماعی این سرزمین را وارد جزیرةالعرب نمودند. پژوهش حاضر درصدد است به این پرسش پاسخ دهد که: اقامت پانزده سالۀ مسلمانان در حبشه، منجر به انتقال چه میراثی از حبشه به جامعه اسلامی شده است؟ در موضوع مهاجرت به حبشه و انعکاس آن در منابع، پژوهش‌هایی انجام شده است، اما به صورت تخصصی، موضوع انتقال میراث حبشه به جزیرة العرب کمتر مورد توجه قرار گرفته است. مهم‌ترین این میراث عبارت بودند از: مهریه چهار هزار درهمی. در دوره پیامبر اکرم(ص) مهریه زنان دوازده و نیم اوقیه معادل تقریبی پنج هزار درهم یا پانصد دینار بود و برخی از سنت ایشان تبعیت می‌کردند. در دوره خلفای راشدین نیز بیشتر مسلمانان تابع سنت رسول اکرم(ص) بودند. در دوره امویان مهریه اغلب چهار هزار درهم بود و برخی خلفا نیز بر این میزان مهریه تأکید بسیار داشتند. درباره ریشه این مبلغ در منابع آمده که پیامبر اکرم(ص) با ارسال پیکی به سوی نجاشی، درخواست ازدواج با ام‌حبیبه از زنان مهاجر به حبشه را نمود. نجاشی برای ام‌حبیبه چهار هزار درهم یا چهارصد دینار مهریه را تعیین نمود. این کار وی سنتی بخصوص در دوره اموی شد؛ چرا که ام‌حبیبه خواهر معاویه، موسس سلسله امویان بود. به نظر می‌رسد این موضوع باعث شد تا برای بالا بردن جایگاه خاندان معاویه و خواهرش در نزد مسلمانان میزان مهریه ام‌حبیبه را معیاری برای مهریه همه زنان مسلمان قرار دهند. تابوت سرپوشیده دومین میراثی است که از حبشه به جامعه اسلامی منتقل شد. تابوت در میان اعراب پیش از اسلام مرسوم بود، اما شکل سرپوشیده آن سنتی برگرفته از فرهنگ حبشه بود که در همان اوایل دوره اسلامی و در جریان رحلت حضرت فاطمه(س) رواج یافت. روایت مربوط به تابوت در منابع به صورت‌های مختلف نقل شده است. هرچند اختلافاتی در مورد راویان و حتی اینکه اولین تابوت سرپوشیده برای چه کسی ساخته شد، به چشم می‌خورد، اما همه منابع متفق هستند که اسماء بنت عمیس اولین بار این تابوت را طبق آنچه که از مراسم تدفین حبشی‌ها آموخته، آموزش داده است. روایت شده که حضرت فاطمه(س) به اسماء دختر عُمَیس فرمود: چه ناپسند است تابوتهایى که براى زنان مىسازند؛ زیرا در آن پوششى روى بدن مىافکنند و اندام میّت براى مردم مشخص است. اسماء قطعه چوبهاى تازهاى خواست و آنها را صاف کرد و محکم به یکدیگر بست و آنگاه پارچهاى روى آن انداخت. حضرت فاطمه(س) با دیدن آن تابوت فرمود: چه تابوت زیبایى که مرد بودن و یا زن بودن در آن مشخص نمىشود. حضرت از او خواست که برای او نیز چنین تابوتی ساخته شود. از آنجایی که اکثر منابع نیز به ساخت اولین تابوت برای حضرت فاطمه(س) اشاره دارند، می‌توان نتیجه گرفت که اولین تابوت به سبک حبشه‌ای‌ها مربوط به تابوت حضرت فاطمه(س) بود. سومین میراثی که توسط مهاجران حبشه به جامعه اسلامی منتقل شد، برخی داروهای گیاهی بود. به عنوان نمونه در بیمارى رسول خدا(ص) و ضعف جسمانی ایشان، معجونی گیاهی به دهان آن حضرت مالیدند. معجونی که از مخلوط چند داروی گیاهی ساخته شده بود. این معجون را نیز اسماء دختر عمیس از سرزمین حبشه آموخته بود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مهاجران مسلمان؛ حبشه؛ آداب و رسوم؛ مهر السنه؛ تابوت؛ اسماء بنت عمیس | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Transmission of Abyssinian Heritage to the Arabian Peninsula by the Muslim Emigrants | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahdi Mojtahedi1؛ Somayye AghaMohammadi2 | ||
| 1Assistant Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran | ||
| 2History and Civilization of Islamic Nations, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Abyssinia, an ancient land in East Africa with a civilization spanning over two millennia, was the first refuge of a group of the Prophet’s Companions. Before Islam had firmly spread in Arabia, it was introduced to Abyssinia during the first migration, marking a turning point in the history of Islam’s expansion. Yet, a question rarely examined is whether the emigrants, upon their return to the Hejaz, brought back elements of Abyssinian heritage, customs, and practices. This study has examined the existing reports using a descriptive-analytical method. In the event of the Hijrah, a number of Muslims migrated to Abyssinia at the command of the Prophet (PBUH) to be under the protection of the Negus. Abyssinia was not an unknown land for the Arabs, and they had traveled there for trade before Islam. The Muslims who migrated to Abyssinia lived in Abyssinia until the seventh year of the Hijrah, that is, for 15 years, and due to their long stay, they were naturally influenced by the social environment there. As a result, after returning, they brought part of the cultural and social heritage of this land to the Arabian Peninsula. The most important of these legacies were: a dowry of four thousand dirhams. During the time of the Prophet Muhammad (PBUH), the dowry for women was twelve and a half ounces, equivalent to approximately five thousand dirhams or five hundred dinars, and some followed his tradition. During the time of the Rightly Guided Caliphs, most Muslims followed the tradition of the Prophet Muhammad (PBUH). During the Umayyad period, the dowry was often four thousand dirhams, and some caliphs also placed great emphasis on this amount of dowry. Regarding the origin of this amount, sources state that the Prophet Muhammad (PBUH) sent a messenger to Negus to request marriage with Umm Habiba, one of the women who had immigrated to Abyssinia. Negus set a dowry of four thousand dirhams or four hundred dinars for Umm Habiba. This became a tradition, especially during the Umayyad period, because Umm Habiba was the sister of Muawiyah, the founder of the Umayyad dynasty. It seems that this led them to set the amount of Umm Habiba's dowry as a standard for all Muslim women in order to raise the status of Muawiyah's family and his sister among Muslims. The covered coffin is the second legacy that was transferred from Abyssinia to the Islamic society. The coffin was common among the Arabs before Islam, but its covered form was a tradition derived from Abyssinian culture that became popular in the early Islamic period and during the death of Hazrat Fatima (PBUH). The narration related to the coffin has been narrated in different forms in the sources. Although there are differences in the narrators and even for whom the first covered coffin was made, all sources agree that Asma bent Umays first taught using such coffin according to what she learned from the burial ceremonies of the Abyssinians. It is narrated that Hazrat Fatima (PBUH) said to Asma bint Umays: How disgusting are the coffins that are made for women; because in them a covering is thrown over the body and the body of the deceased is visible to the people. Asma asked for fresh pieces of wood and smoothed them and tied them tightly together, and then she threw a cloth over them. Upon seeing that coffin, Hazrat Fatima (PBUH) said: What a beautiful coffin in which it is not clear whether the deceased one is a man or a woman. Hazrat Fatima (PBUH) asked him to make such a coffin for her too. Since most sources also refer to the making of the first coffin for Hazrat Fatima (PBUH), it can be concluded that the first coffin in the Abyssinian style was related to the coffin of Hazrat Fatima (PBUH). The third legacy that was transferred to the Islamic community by the Abyssinian immigrants was some herbal medicines. For example, when the Messenger of God (PBUH) was sick and physically weak, they rubbed a herbal concoction into his mouth. The concoction was made from a mixture of several herbal medicines having been learned by Asmaa, daughter of Umays, from the land of Abyssinia. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Muslim emigrants, Abyssinia, customs, Mahr al-Sunnah, coffin, Asmāʾ bint e- ʿUmays | ||
| مراجع | ||
|
ابن اثیر، على بن محمد (1371). تاریخ بزرگ اسلام و ایران. ترجمه ابو القاسم حالت و عباس خلیلى. تهران: مؤسسه مطبوعاتى علمى، ج7، 1، 21، 24-25.
ابن بابویه، محمد بن على (1367). ترجمه من لایحضره الفقیه. ترجمه علی‌اکبر غفارى و محمدجواد غفاری و صدر بلاغى. تهران: صدوق، ج5.
ابن بابویه، محمد بن على (۱۴۱۳ق). من لایحضره الفقیه. تصحیح علی‌اکبر غفاری. قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج3.
ابن بابویه، محمد بن على (بی‌تا). الخصال. ترجمه یعقوب جعفرى. قم: نسیم کوثر، ج2.
ابن بابویه، محمد بن على (بی‌تا). علل الشرائع. ترجمه: محمدجواد ذهنى. تهرانى، قم: انتشارات مؤمنین، ج1.
ابن حیون، نعمان بن محمد (1385). دعائم الاسلام. تصحیح آصف فیضى. مؤسسة آل البیت(ع)، ج1.
ابن سعد، محمد بن سعد (1374). طبقات. ترجمه محمود مهدوى دامغانى. تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه، ج1،4،8.
ابن کثیر دمشقى، اسماعیل بن عمر (1407ق). البدایة و النهایة. بیروت: دارالفکر، ج6.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر، ج14.
ابن هشام، عبدالملک (1375). زندگانی محمد پیامبر اسلام. ترجمه سید هاشم رسولی. تهران: انتشارات کتابچی، ج1-2.
ابن هشام، عبدالملک (1995م). السیرة النبویة. تحقیق: مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبدالحفیظ شلبى. بیروت: دار المعرفة.
اربلى، على بن عیسى (بی‌تا). کشف الغمة. ترجمه و شرح علی بن حسن زوارهاى؛ تصحیح ابراهیم میانجى. تهران: انتشارات اسلام، ج2.
امیری، منوچهر (1353). فرهنگ داروها و واژه‌نامه‌های دشوار. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
برقى، احمد بن محمد (۱۳۷۱ق). المحاسن. تصحیح سید جلال‌الدین محدث ارموی. قم: دارالکتب الاسلامیة، ج2.
بلاذرى، احمد بن یحیى (بی‌تا). فتوح البلدان. ترجمه محمد توکل. تهران: نقره.
بلوکباشی، علی (۱۳۸۵). تابوت. در: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی. زیر نظر سید محمدکاظم موسوی بجنوردی. تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج14، ص179-181.
بیهقى، احمد بن حسین (1361). دلائل النبوة. ترجمه محمود مهدوى دامغانى. تهران: انتشارات علمى و فرهنگى، ج2.
ترمذی، محمدبن عیسی (1383). شمائل النبی. ترجمه محمود مهدوی دامغانی. تهران: نی.
ثقفی، ابرهیم بن محمد (1373). الغارات. ترجمه عزیزالله عطاردی. تهران: انتشارات عطارد.
جریس، غیثان علی (1413ق). تطور العلاقات السیاسیه و التجاریه بین الحبشه و بلاد النوبه و بین الحجاز فی صدر الاسلام. جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیة، شماره 8.
جمیل، محمدبن فارس (بی‌تا). مهاجرت به حبشه. ترجمه علیرضا ذکاوتی. قم: اعتماد.
حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله (1420ق). المستدرک علی الصحیحین. بیروت: المکتب العصریه، ج3.
حسنی، سید هاشم (1370). سیره المصطفی. ترجمه حمید ترقی جاه. تهران: حکمت، ج1.
حلبی، علی بن برهان‌الدین (1427ق). انسان العیون فی سیره الامین المامون المعروف به بالسیره الحلبیه. بیروت: المکتبه الاسلامیه، ج2.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه. زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
ذهبى، محمدبن احمد (1413ق). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمرى. بیروت: دار الکتاب العربى، ج10، 1.
ربعی، محمدبن عبدالله (1410ق). تاریخ مولد العلماء و وفیاتهم. تحقیق عبدالله أحمد سلیمان الحمد. الریاض: دار العاصمة، ج1.
رمضانی، اعظم؛ صفری فروشانی، نعمت‌الله (1397). بررسی و تحلیل مهریه دختران پیامبر اکرم. تاریخ و فرهنگ و تمدن اسلامی، شماره 32، ص73-102.
زرگری‌نژاد، غلامحسین (1386). تاریخ تحلیلی اسلام از بعثت تا غیبت. تهران: سمت.
زیدان، جرجی (1394). تاریخ و تمدن اسلام. ترجمه علی جواهر کلام. تهران: امیرکبیر.
صابری همدانی، احمد (1380). محمد(ص) و زمامداران (پیرامون نامه‌های پیامبر اسلام به زمامداران). تهران: موسسه فرهنگی شاکر.
صالحى شامى، محمد بن یوسف (1414ق). سبل الهدى و الرشاد فى سیرة خیر العباد. تصحیح عادل احمد عبدالموجود و على محمد معوض. بیروت: دار الکتب العلمیة، ج7، 12.
طبرسی، فضل بن حسن (بی‌تا). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی و سید فضل‌الله یزدی طباطبائی، بیروت: دارالمعرفة، ج2.
طبری، محمد بن جریر (1375). تاریخ طبرى. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: اساطیر، ج 1، 3-4.
طوسى، محمدبن حسن (1407ق). تهذیب الأحکام. تصحیح حسن الموسوى خرسان. تهران: دار الکتب الاسلامیه، ج1.
عسقلانی، احمدبن على (بی‌تا). فتح الباری. بیروت: دارالمعرفه، ج8.
قمی، علی بن ابراهیم (1404ق). تفسیر القمی. تحقیق سید طیب موسوی جزائری. قم: دار الکتاب.
کتانی، عبدالحی (1384). نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام. ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۸۸ق). الکافی. تصحیح علی‌اکبر غفاری. دار الکتب الاسلامیه، ج5.
گردیزی، عبدالحی (1363). تاریخ گردیزی. تهران: دنیای کتاب.
لاهوتی، بهزاد (۱۳۸۷). حبشه. در: دانشنامه جهان اسلام. زیر نظر غلامعلی حداد عادل. تهران: بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، ج۱۲، ص۵۱۴-۵۱۸.
مجلسی، محمدباقر (۱۳۹۳). بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمة الاطهار. تهران: الاسلامیه، ج43، 78.
مسعودی، علی بن حسین (بی‌تا). التنبیه و الاشراف. تصحیح عبدالله اسماعیل صاوی. قاهره: دار الصاوی.
مسکویه، ابوعلی (1376). تجارب الامم. ترجمه علی نقی منزوی. تهران: توس.
معین، محمد (1381). فرهنگ فارسی. تهران: آدنا، کتاب راه نو، ج1-2.
مقدسى، مطهربن طاهر (1374). آفرینش و تاریخ. ترجمه محمدرضا شفیعى کدکنى. تهران: آگه، ج2.
مقریزی، احمدبن علی (1420ق). امتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع. محمد عبدالحمید النمیسی. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج 7-8.
ناجی، محمدرضا (1386). جوار. در: دانشنامه جهان اسلام. زیر نظر غلامعلی حداد عادل. تهران: بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، ج۱۱، ص۲۵۴-۲۵۶.
نصر بن مزاحم (بی‌تا). پیکار صفین. ترجمه پرویز اتابکى. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى.
یعقوبی، احمد بن ابى یعقوب (1371). تاریخ یعقوبی. ترجمه محمدابراهیم آیتى. تهران: انتشارات علمى و فرهنگى، ج1. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4 |
||