آمار

تعداد نشریات54
تعداد شماره‌ها2,534
تعداد مقالات35,975
تعداد مشاهده مقاله15,797,459
تعداد دریافت فایل اصل مقاله7,247,266
ربانی, عاطفه, رامین, فرح, یزدانی, مهدی. (1404). مقایسۀ تطبیقی نظریۀ جهان‌های بسیار در فیزیک و فلسفه. اسلام و مطالعات اجتماعی, 10(19), 9-36. doi: 10.22081/nir.2025.65476.1391
عاطفه ربانی; فرح رامین; مهدی یزدانی. "مقایسۀ تطبیقی نظریۀ جهان‌های بسیار در فیزیک و فلسفه". اسلام و مطالعات اجتماعی, 10, 19, 1404, 9-36. doi: 10.22081/nir.2025.65476.1391
ربانی, عاطفه, رامین, فرح, یزدانی, مهدی. (1404). 'مقایسۀ تطبیقی نظریۀ جهان‌های بسیار در فیزیک و فلسفه', اسلام و مطالعات اجتماعی, 10(19), pp. 9-36. doi: 10.22081/nir.2025.65476.1391
ربانی, عاطفه, رامین, فرح, یزدانی, مهدی. مقایسۀ تطبیقی نظریۀ جهان‌های بسیار در فیزیک و فلسفه. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1404; 10(19): 9-36. doi: 10.22081/nir.2025.65476.1391

مقایسۀ تطبیقی نظریۀ جهان‌های بسیار در فیزیک و فلسفه

پژوهش‌های عقلی نوین
مقاله 1، دوره 10، شماره 19، شهریور 1404، صفحه 9-36
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/nir.2025.65476.1391
نویسندگان
عاطفه ربانی* 1؛ فرح رامین2؛ مهدی یزدانی3
1دانش‌آموختۀ ارشد فلسفه و کلام اسلامی‌دانشگاه قم
2دانشیار و عضو هیئت علمی‌دانشکده الهیات و معارف اسلامی‌دانشگاه قم.
3دانش‌آموختۀ ارشد فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه تهران و طلبه سطح چهار حوزۀ علمیۀ قم.
تاریخ دریافت: 18 آذر 1401،  تاریخ بازنگری: 19 مهر 1403،  تاریخ پذیرش: 01 آبان 1404 
چکیده
در سال‌های اخیر در علم فیزیک فرضیه وجود جهان‌هایی غیر از جهان ما تقویت شده است. این نظریه در بسترهای فیزیکی، چون نظریه ریسمان، تورم آشوبناک و گرانش کوانتومی‌رشد یافته و در چهار سطح، نحوه شکل‌گیری این جهان‌ها تبیین شده است. به نظر می‌رسد سالها پیش از مطرح شدن چنین نظریه‌هایی در فیزیک، فیلسوفانی چون لایب‌نیتس به وجود جهان‌هایی دیگر در فلسفه خویش اذعان نموده و وجود آنها را ممکن پنداشته‌اند. در تفکر لایب‌نیتسی، این نظریه با نام جهان‌های ممکن شهرت دارد و در ارتباط با حقایق عقلی(در برابر حقایق واقعی)، از آن دفاع شده است. فیلسوفان، از این نظریه دو تفسیر متفاوت با نام امکان‌گرایی و فعلیت‌گرایی ارائه کرده‌اند. واقعیت آن است که در اینکه فرضیه جهان‌های بسیار، ماهیتی علمی‌یا فلسفی دارد، نمی‌توان به آسانی اظهار نظر نمود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که می‌توان نظریه جهان‌های بسیار را نظریه‌ای فلسفی-فیزیکی دانست؛ اگرچه فیزیک و فلسفه با رویکردی جداگانه به این فرضیه می‌پردازند، اما مکمل یکدیگر بوده و ما را درحل معضل چیستی و وجود جهان‌های بسیار، مدد می‌رسانند.
کلیدواژه‌ها
جهان‌های بسیار؛ جهان‌های ممکن؛ فلسفه؛ فیزیک؛ تنظیم ظریف جهان
عنوان مقاله [English]
A Comparative Comparison of the Many-Worlds Theory in Physics and Philosophy
نویسندگان [English]
atefeh rabbani1؛ farah ramin2؛ mahdi yazdani3
1university of qom
2department of philosophy, faculty of theology,Qom university, Qom, Iran
3university of tehran
چکیده [English]
In recent years, the hypothesis of the existence of worlds other than our world has been strengthened in physics. This theory has been developed in physical contexts such as string theory, chaotic inflation, and quantum gravity, and the way these worlds are formed has been explained at four levels. It seems that years before such theories were proposed in physics, philosophers such as Leibniz had acknowledged the existence of other worlds in their philosophy and considered their existence possible. In Leibnizian thought, this theory, known as possible worlds, is explained in relation to rational truths (as opposed to actual truths). Philosophers have presented two different interpretations of this theory, called effectualism and actualism. The issue that the present study seeks to answer is the degree of compatibility of the many-worlds theory in physics and philosophy. The fact is that it is not easy to comment on the scientific or philosophical nature of the many-worlds hypothesis. The findings of the study show that the many-worlds theory can be considered a philosophical-physical theory; although physics and philosophy approach this hypothesis with a separate approach, they complement each other and help us solve the problem of the quiddity and quality of the existence of many worlds.
کلیدواژه‌ها [English]
many worlds, possible worlds, philosophy, physics, fine tuning of the universe
مراجع
  1. ابن‌سینا (1404ق). التعلیقات. بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.
  2. ابن‌سینا (1371). المباحثات. قم: انتشارات بیدار.
  3. ابن‌سینا (1363). المبدأ و المعاد. تهران: چاپ عبداللّه نورانی.
  4. ابن‌سینا (1364).النجاة من الغرق فی بحرالضلالات، تهران: چاپ محمدتقی دانش‌پژوه.
  5. اپارین، آ. ای (1349-1352). حیات: طبیعت. منشأ و تکامل آن. ترجمۀ هاشم بنی‌طرفی. تهران: کتاب‌های جیبی، فرانکلین.
  6. ارسطو (1369). دربارۀ نفس، ترجمۀ ع.م.د. تهران: انتشارات حکمت.
  7. افلاطون (1380). دورۀ کامل آثار افلاطون. (ترجمۀ محمدحسن لطفی). رضا کاویانی. تهران: انتشارات خوارزمی.
  8. باربور، ایان (1362). علم و دین. (ترجمۀ بهاء‌الدین خرمشاهی). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  9. جوادی آملی، عبدالله (1382ش). رحیق مختوم. قم: مرکز نشر اسراء.
  10. زمخشری، محمودبن عمر (1386). مقدمةالادب. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
  11. سبزواری، هادی (1383). اسرار الحکم. قم: مطبوعات دینی.
  12. سبزواری، هادی (1379)، شرح المنظومه. تهران: نشر ناب.
  13. سحابی، عزت­الله (1332). «زندگی و منشأ آن»، گنج شایگان، شمارۀ 1، صص33-40.
  14. سروش، عبدالکریم (1359). دانش و ارزش. تهران: باران.
  15. شهرزوری، شمس‌الدین (1372) شرح حکمة الاشراق. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  16. صدرالمتألهین (1360). اسـرار الآیـات. (به کوشش محمد خواجوی). تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
  17. صدرالمتألهین (1366). تفسیر القرآن الکریم (به کوشش محمد خواجوی). قم: بیدار.
  18. صدرالمتألهین (بی‌تا). الحاشیة علی الهیات الشفاء. قم: انتشارات بیدار.
  19. صدرالمتألهین (1981). الحکمــة المتعالیــة فـی الاسفــار العقلیـة الاربعـة. بیــروت: داراحیــاء التراث.
  20. صدرالمتألهین (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. (تصحیح و تعلیق از سید جلال‌الدین آشتیانی). چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
  21. صدرالمتألهین (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
  22. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  23. فارابی، ابونصر (1345). رسائل الفارابی، حیدرآباد: دکن.
  24. فارابی، ابونصر (1408). المنطقیات. چاپ اول، قم: مکتبة آیة‌اللّه المرعشی.
  25. فلوطین (1366). دورۀ آثار فلوطین، (ترجمۀ محمدحسن لطفی). تهران: بی‌نا.
  26. مصباح، محمدتقی (1366)، آموزش فلسفه. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  27. وایس، پاول بی. (1352). «علم (محدودۀ علم زبان علم)»، ماهنامۀ آموزش و پرورش، ترجمۀ محمود، بهزاد. شمارۀ 68 .
  28. Bedau M, (1996), The nature of life. In: The philosophy of artificial life, ed. M Boden, Oxford, UK: Oxford University Press.
  29. El-Hani, k. N. (2008), «Theory-oriented approaches to the concept of life». Teaching Biology, No. 4, pp. 147-149.
  30. Jeuken, M. (1975), «The Biological and Philosophical definitions of life» , Acta Biotheoretica, vol. 24 (1-2), pp.14-21.
  31. Mckay, C. P. (2004) «What is life – and How Do we search for It in others world?» , Plos Biology.
  32. Minkoff, Eli C. (2008). Barron's EZ-101 Study Keys Series: Biology, (2nd, revised ed.) , Barron's Educational Series.
  33. Ramin, Farah, "An Exploration of the Concept of Life in Biology and
    Ṣadrian Theosophy". (2018). Journal of Contemporary Islamic Studies (JCIS). Vol. 1, No. 2. pp. 253 – 273.
  34. Smith, T. M. Shugart, H. H. Woodward, I. (1997). Plant Functional Types: Their Relevance to Ecosystem Properties and Global Change. UK. Cambridge University Press.
  35. woodger, h. (1967). biological principles. New York; Humanities P.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 8


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب