آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,548 |
| تعداد مقالات | 36,109 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,052,890 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,311,124 |
امکان‌سنجیِ فقهی و حقوقیِ اهلیتِ تملکِ کافرِ حربی در باب استنقاذ | ||
| فقه | ||
| دوره 32، شماره 123، آبان 1404، صفحه 31-61 اصل مقاله (1.35 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2025.72146.2938 | ||
| نویسنده | ||
| زهره بقیعی* | ||
| دانشکده فقه و حقوق، دانشگاه مازندران، مازندارن، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 28 خرداد 1404، تاریخ بازنگری: 22 مرداد 1404، تاریخ پذیرش: 04 آبان 1404 | ||
| چکیده | ||
| اهلیت تملک به معنای قابلیت و شایستگی قانونی هر فرد برای مالک شدن اموال و حقوق است. این اهلیت به‌طور ذاتی در همه افراد وجود دارد اما اسلام نسبت به کافر حربی محدودیت‌‌‌های شدیدی قائل شده است تا حدی که جان و مال او را فاقد حرمت می‌‌‌داند و معاملات با وی را حرام اعلام کرده است. در فقه اسلامی، موارد بسیاری وجود دارد که فقها اگرچه همچنان کافر حربی را فاقد اهلیت تملک می‌‌‌دانند اما با استناد به واژه «استنقاذ» به‌عنوان راه نجات مال مسلمان از تلف، به جواز معامله با وی، فتوا صادر کرده‌‌‌اند و حرمت اولیه در معامله با کافر حربی را به اباحه تغییر داده‌‌‌اند.آنچه به‌عنوان پرسش اساسی مطرح است این است که آیا در فرض جواز معامله با کافر حربی در باب استنقاذ، کافر حربی اهلیت تملک در معامله دارد یا خیر؟ به تبع اهلیت تملک و با توجه به حرمت اولیه، معامله با وی، با عنوان صوری تحقق پیدا می‌‌‌کند یا جزء معاملات حقیقی محسوب می‌‌‌‌‌‌شوند؟ در این نوشتار به شیوه کتابخانه‌ای و به‌صورت تحلیلی توصیفی معلوم شد که مشهور فقها این نوع از فروش که مختص کافر حربی است را بیع صوری می‌‌‌دانند زیرا براین امر قائلند که کافر حربی به‌جهت کفر و همچنین به‌جهت فعلیت داشتن حرب، اموال آنها «فیء» یا غنیمت مسلمین محسوب می‌‌‌شود، بنابراین اهلیت تملک ندارند و بیع آنها صوری خواهد بود. در مقابل با توجه به دیدگاه برخی از فقها که قائل بر اهلیت تملک کافر حربی هستند، فیء بودن مال کافر حربی را حتی در صورت فعلیت حرب، فرع بر مالکیت آنها دانسته و لذا معاملات آنها را با مسلمانان به‌جهت داشتن مالکیت ابتدایی بر مال و کامل بودن ارکان معامله از جمله قصد واقعی، حقیقی می‌‌‌پندارند که از دیدگاه نگارنده این نظر به واقعیت نزدیک‌‌‌تر بوده و بیع آنها در باب استنقاذ نیز بیع حقیقی محسوب می‌‌‌شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| استنقاذ مال؛ اهلیت تملک؛ کافر حربی؛ بیع صوری؛ بیع مستحیل | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Jurisprudential and Legal Feasibility Study of the Ownership Eligibility of a Hostile Non-Muslim in the Context of Istinqaz | ||
| نویسندگان [English] | ||
| zohreh baghiee | ||
| Faculty of Jurisprudence and Law, University of Mazandaran, Mazandaran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Ownership eligibility refers to the legal capacity and qualification of an individual to acquire property and rights. This eligibility inherently exists in all individuals; however, Islam imposes strict limitations on a hostile non-Muslim (kafir harbi), to the extent that their life and property are considered devoid of sanctity, and transactions with them are deemed prohibited (haram). In Islamic jurisprudence, there are numerous instances where jurists, while still regarding the hostile non-Muslim as lacking ownership eligibility, have issued rulings permitting transactions with them by invoking the term istinqaz—as a means to save Muslim property from loss—thereby converting the original prohibition into permissibility. The central question is whether, in cases where a transaction with a hostile non-Muslim is permitted under the principle of istinqaz, the hostile non-Muslim possesses ownership eligibility in such a transaction. Accordingly, given ownership eligibility and considering the initial prohibition, does the transaction with them occur merely in form (formal sale), or is it considered a genuine transaction? This study, conducted through a library-based, analytical-descriptive approach, found that the majority of jurists consider this type of sale, specific to hostile non-Muslims, to be a formal sale. They argue that due to the disbelief of the hostile non-Muslim and the active state of war (harb), their property is considered fai’ (spoils) of the Muslims; therefore, they lack ownership eligibility, and their sale is formal. Conversely, some jurists argue that hostile non-Muslims possess ownership eligibility. According to this view, the fai’ status of the hostile non-Muslim’s property, even during active war, is secondary to their initial ownership. Hence, transactions with Muslims, owing to the initial ownership and the completeness of the elements of a sale—including genuine intent—are considered real transactions. From the author’s perspective, this latter view is closer to reality, and their sales under the principle of istinqaz are also considered genuine. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Property recovery (istinqaz), ownership eligibility, hostile non-Muslim (kafir harbi), formal sale (bi‘a surri), impossible sale (bi‘a mustahil) | ||
| مراجع | ||
|
آملى، میرزا محمدتقی. (1380). مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى (ج3). تهران: مؤلف.
ابن ادریس حلّى، محمد بن منصور. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى (ج3). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابو جیب، سعدى. (1408ق). القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا. دمشق: دار الفکر.
انصارى، مرتضی. (1415ق). کتاب المکاسب (مصحح: گروه پژوهش در کنگره، ج1، 5). قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
بجنوردى، سیدمحمد. (1401ق). قواعد فقهیه (ج1، چاپ سوم). تهران: مؤسسه عروج.
بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم. (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة (ج22). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
بهبهانی، سیدعلی. (1405ق). الفوائد العلیة (ج1). اهواز: مکتبة دار العلم.
بهجت، محمدتقی. (1426ق). جامع المسائل (ج2، چاپ دوم). قم: دفتر معظم له.
تبریزی، موسی بن جعفر. (1369). اوثق الوسائل فی شرح الرسائل. قم: انتشارات کتبی نجفی.
تبریزى، جواد بن على. (بی‌‌‌تا). استفتاءات جدید (ج2). قم: بی‌‌‌نا.
تبریزى، جواد بن على. (1427ق). صراط النجاة (ج2، 6). قم: دار الصدیقة الشهیدة.
حلّى، جعفر بن حسن . (1408ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. (مصحح: عبدالحسین محمدعلی بقال، ج3، 13). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خمینى، سیدروح اللّه. (1404ق). زبدة الأحکام. تهران: سازمان تبلیغات اسلامى.
خمینى، سیدروح اللّه. (1424ق). توضیح المسائل (ج2). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خوانسارى، احمد بن یوسف. (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع (ج4). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خویی، سید ابوالقاسم. (1416ق). صراط النجاة (المحشّٰى للخوئی). قم: مکتب نشر المنتخب.
شاهرودى و جمعی از همکاران، سیدمحمود. (1426ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت^ (ج1). قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت^.
شهید اول، محمد بن مکى. (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة (ج2، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
صاحب الجواهر، محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (ج21، 28). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
صافی، علی عبدالحکیم. (1389). الضمان فی الفقه الإسلامی. تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة.
طاهرى، حبیب‌الله. (1418ق). حقوق مدنى (ج2). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایى، سیدعلى بن محمد. (بی‌‌‌تا). ریاض المسائل (ج22). قم: مؤسسه آل البیت^.
طبرسى، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ج9). تهران: ناصر خسرو.
طوسى، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة (ج4، 7). تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
طوسى، محمد بن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى. بیروت: دار الکتاب العربی.
طوسى، محمد بن حسن. (1407ق). الخلاف (ج4). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عاملى، سیدجواد بن محمد. (بی‌‌‌تا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (مصحح: محمدباقر حسینی شهیدی، ج4، 9). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عاملى، یاسین عیسى. (1413ق). الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیة. بیروت: دار البلاغة للطباعة و النشر و التوزیع.
عراقی، آقا ضیاءالدین علی کزازی. (1421ق). کتاب القضاء (تقریر میرزا ابوالفضل نجم‌آبادی) قم: موسسه معارف اسلامی امام رضا×.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1388ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت^.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد (مصحح: سیدحسین موسوی کرمانی؛ علی پناه اشتهاردی؛ عبدالرحیم بروجردی، ج1). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة (ج1، 2، 6، 8). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علوى، سیدعادل بن على بن الحسین. (1421ق). القول الرشید فی الاجتهاد و التقلید (ج2). قم: انتشارات کتابخانه و چاپخانه آیت‌الله مرعشى نجفى.
عمران، محمد. (2002م). الاسس العامة فی القانون. بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیة.
فقعانى، على بن على. (1418ق). الدر المنضود فی معرفة صیغ النیات و الإیقاعات و العقود. قم: مکتبة إمام العصر#العلمیة.
قرشى، سیدعلی‌اکبر. (1412ق). قاموس قرآن (ج7). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
کاتوزیان، ناصر. (1379). حقوق مدنی (قواعد عمومی قراردادها) (ج2). تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
کاتوزیان، ناصر. (1392). قانون مدنی در نظم حقوق کنونی. تهران: میزان.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (مصحح: علی‌‌‌اکبر غفاری، ج5، 6). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
لنکرانى، محمد فاضل . (1426ق). رساله توضیح المسائل. قم: بی‌‌‌نا.
مامقانى، محمد حسن بن الملا عبد اللّٰه. (1316ق). غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب (ج1، 3). قم: مجمع الذخائر الإسلامیة.
محدث نورى، میرزا حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل (ج13). بیروت: مؤسسه آل البیت^.
محقق کرکی، على بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد (ج1، 3، 4، چاپ دوم). قم: مؤسسه آل البیت^.
مصطفوى، سیدمحمدکاظم. (1423ق). فقه المعاملات. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مکارم شیرازى، ناصر. (1427ق). الفتاوى الجدیدة (ج1). قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابی‌طالب ×.
مکارم شیرازى، ناصر. (1424ق). کتاب النکاح (ج2). قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب×.
مکارم شیرازى، ناصر. (1426ق). أنوار الفقاهة - کتاب التجارة. قم: انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب×.
منتظرى، حسین‌علی. (1415ق). دراسات فی المکاسب المحرمة (ج1). قم: نشر تفکر.
منتظرى، حسین‌علی. (1429ق). حکومت دینى و حقوق انسان. قم: ارغوان دانش.
منتظرى، حسین‌علی. (بی‌‌‌تا). رساله استفتاءات (ج1). قم: بی‌‌‌نا.
نائینى، میرزا محمدحسین. (1413ق). المکاسب و البیع (ج2). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
نراقى، مولى احمد بن محمدمهدی. (1422ق). رسائل و مسائل (ج1). قم: کنگره نراقیین ملامهدى و ملااحمد.
نهاوندى، محمد. (1386). نفحات الرحمن فى تفسیر القرآن (ج2). قم: مرکز الطباعة و النشر.
یزدى، سیدمصطفى. (1406ق). قواعد فقه (ج1، چاپ دوازدهم). تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
http://eshia.ir/feqh/archive/text/javadi/tafsir/69/690802 https://www.sistani.org/persian/book/53/235 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1 |
||