آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,548 |
| تعداد مقالات | 36,107 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,052,744 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,311,106 |
قرارداد بازخرید مشروط؛ حیله ربوی یا معامله شرعی؟ نقدی بر ادله بطلان در فقه امامیه | ||
| فقه | ||
| دوره 32، شماره 123، آبان 1404، صفحه 111-135 اصل مقاله (1.13 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jf.2025.72457.2955 | ||
| نویسنده | ||
| سیدمبین ساجد* | ||
| دانشجو دوره دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران. پژوهشگر موسسه عالی فقه و علوم اسلامی. | ||
| تاریخ دریافت: 06 مرداد 1404، تاریخ بازنگری: 13 شهریور 1404، تاریخ پذیرش: 04 آبان 1404 | ||
| چکیده | ||
| یکی از صورت‌های رایج قرارداد در بازارهای مالی، قرارداد فروش به‌شرط بازخرید است. از جمله این قراردادها، بیع‌العینه مشروط است که به‌منظور تأمین نقدینگی یا امهال بدهی منعقد می‌شود. در این قرارداد، فروشنده متعهد می‌شود کالا را در آینده با قیمتی مشخص بازخرید کند. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و با استناد به منابع فقهی، اصولی و روایی انجام شد. مشهور فقها با استناد به قواعدی مانند اجماع، روایات، لزوم دور و عدم قصد جدی، این معامله را باطل می‌دانستند. بررسی تفصیلی نشان داد که ادله مشهور از اتقان کافی برخوردار نیستند. روایات مورد استناد از جهت سند و دلالت محل مناقشه بودند و ارتباطی با بطلان بیع‌العینه مشروط نداشتند. حتی در صورت‌پذیرش دلالت، تقیید این روایات در مقام افتا با چالش مواجه بود؛ بنابراین، این پژوهش نشان داد که بیع‌العینه مشروط صحیح است و ادله بطلان آن قابل‌نقد هستند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بیع‌العینه؛ شرط بازخرید؛ حیل شرعی؛ قرارداد ریپو؛ معاملات بانکی؛ معاملات باطل | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Conditional Repurchase Contract: Usurious Trick or Legitimate Transaction? A Critique of the Arguments for Invalidity in Imamiyya Jurisprudence | ||
| نویسندگان [English] | ||
| seyedmobin Sajed | ||
| PhD Student in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran. Researcher at the Higher Institute of Jurisprudence and Islamic Sciences. | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the common types of contracts in financial markets is the sale with a conditional repurchase agreement. Among such contracts is the conditional bay‘ al-‘inah, which is concluded for the purpose of providing liquidity or granting debt respite. In this contract, the seller undertakes to repurchase the commodity at a specified price in the future. This study, employing a descriptive–analytical method and based on jurisprudential, principled, and narrative sources, examines this issue. The majority of jurists, relying on principles such as consensus, narrations, the requirement of circular reasoning (dawr), and the lack of serious intent, have deemed this transaction invalid. A detailed analysis, however, revealed that the arguments of the majority lack sufficient soundness. The narrations cited are debatable both in terms of authenticity and implication, and they do not directly relate to the invalidity of conditional bay‘ al-‘inah. Even if their implication were accepted, restricting these narrations in the realm of fatwa poses challenges. Therefore, this research demonstrates that conditional bay‘ al-‘inah is valid and that the arguments for its invalidity are open to critique. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Bay‘ al-‘inah, repurchase condition, legal stratagems, repo contract, banking transactions, invalid transactions | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم
آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین. (1409ق). کفایة الأصول. قم: آل البیت(ع).
ابن اثیر، مبارک بن محمد جزری. (بی‌تا). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر (ج5). قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان.
ابن فارس، احمد بن فارس. (۱۴۰۴ق). معجم مقاییس‌اللغة (ج4). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
اصفهانی، محمدحسین کمپانی. (1418ق). حاشیة کتاب المکاسب (للأصفهانی، چاپ الحدیثة، ج5). قم: أنوار الهدى.
انصاری، مرتضی بن محمدامین دزفولی. (1411ق). کتاب المکاسب (چاپ القدیمة، ج3). قم: منشورات دار الذخائر.
ایروانی، علی. (۱۳۷۹). حاشیة المکاسب (ج2). قم: کتبی نجفی.
ایزدی فرد، علی اکبر. (1380). شرط بازخرید در بیع. الهیات و معارف اسلامی، مطالعات اسلامی،پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، (52-51)، صص 129-142. SID. https://sid.ir/paper/357087/fa
جمعی از نویسندگان. (بی‌تا). مجله فقه اهل‌بیت^ (فارسی) (ج47). قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(ع).
جوهرى، اسماعیل بن حماد. (1410ق). الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة (ج6). بیروت: دار العلم.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة (ج18). قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
حسینی سیستانی، سیدعلی. (1398). تعارض الادله و اختلاف الحدیث. قم: انتشارات اسماعیلیان.
حلی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (1414ق). تذکرة الفقهاء (چاپ الحدیثة، ج14). قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
حلى، ابن ادریس. (1417ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (ج2، چاپ چهارم). قم: ایران: مؤسسة النشر الاسلامى.
حمیری، عبدالله بن جعفر. (1413ق). قرب الإسناد (چاپ الحدیثة، ج1). قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
خمینی، سیدروح‌الله موسوی. (1421ق). کتاب البیع (ج5). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
خمینی، سیدروح‌الله موسوی. (1434ق). مناهج الوصول إلی علم الأصول (ج2). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
خمینی، سیدروح‌الله موسوی. (بی‌تا). تحریرالوسیلة (ج2). قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
خویی، سیدابوالقاسم موسوی. (بی‌تا). مصباح‌الفقاهة (المکاسب، ج7). بی‌جا: بی‌نا.
زبیدی، محمد بن محمد . (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس (ج18، 20). بیروت: دار الفکر.
سبزواری (محقق)، محمدباقر بن محمد مؤمن. (1423ق). کفایة الأحکام (ج2). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
سیفی مازندرانی، علی‌اکبر. (1430ق). دلیل تحریرالوسیلة - فقه الربا (ج1). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
شرتونی، سعید. (1416ق). أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد (ج5). تهران: دار الأسوة.
شهیدی پور، محمدتقی. (1399-1400). درس خارج فقه ربا در معاملات بانکی. بی‌جا: بی‌نا.
شهیدی پور، محمدتقی. (بی‌تا). أبحاث أصولیة (ج9). بی‌جا: بی‌نا.
طوسی، محمد بن حسن (شیخ طوسی). (1407ق). تهذیب الأحکام (ج10). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی (شیخ)، محمد بن حسن. (بی‌تا). الفهرست (ج1). نجف اشرف: المکتبة الرضویة.
طوسی، محمد بن حسن. (1427ق). رجال الشیخ الطوسی - الأبواب (ج1). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عاملی(شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی. (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (ج10). قم: کتابفروشى داورى.
عاملی، زین‌الدین بن علی (شهید ثانی). (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام (ج15). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
عاملی(شهید اول)، محمد بن مکی. (1414ق). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد (ج4). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
عریضی، علی بن جعفر. (1409ق). مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها (ج1). قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
عشایری منفرد، محمد. (1399). حکم فقهی بازخرید شرط شده در ضمن عقد بیع؛ مطالعه موردی قرارداد ریپو (Repo). اقتصاد اسلامی، 20(79)، صص 65-85.
عندلیبی، علی. (1399-1400). درس خارج فقه بورس و اوراق بهادار. بی‌جا: بی‌نا.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410ق). کتاب العین (ج8). قم: نشر هجرت.
فیومی، احمد بن محمد مقری. (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی (ج1). قم: منشورات دار الرضی.
کشی، محمد بن عمر بن عبدالعزیز. (1409ق). رجال الکشی (ج1). مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ج8). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
معصومی نیا، علی. (1398). بیع العینه: بررسی فقهی و کاربرد آن در اختیار معامله تبعی و اوراق تورق. معرفت اقتصاد اسلامی، 10(20)، صص 49-65.
موسویان، سیدعباس؛ الهی، مهدی. (1389). امکان‌سنجی فقهی تشکیل بازار بین‌بانکی در بانکداری اسلامی. اقتصاد اسلامی، 10(38)، صص 89-118.
نجاشی، احمد بن علی. (1407ق). رجال النجاشی - فهرست أسماء مصنفی الشیعة (ج1). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (ج43). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، احمد بن محمدمهدی. (1415ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة (ج19). قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
وزارت اوقاف کویت. (۱۴۱۴ق). الموسوعة الفقهیة (ج9، 45). کویت: دولة الکویت. وزارة الأوقاف و الشؤون الاسلامیة. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 9 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4 |
||