آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,555 |
| تعداد مقالات | 36,202 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,278,910 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,361,077 |
ماهیّت و واقعیتِ «جهان اسلام» «امت اسلامی» یا «مِلَل مسلمان»؟ | ||
| علوم سیاسی | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 آبان 1404 اصل مقاله (641.12 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/psq.2025.72356.3026 | ||
| نویسنده | ||
| حبیب اله بابائی* | ||
| پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی | ||
| تاریخ دریافت: 28 تیر 1404، تاریخ بازنگری: 16 مهر 1404، تاریخ پذیرش: 27 آبان 1404 | ||
| چکیده | ||
| این مقاله به واکاوی و نقد دیدگاه تقلیل‌گرایانه مطرح‌شده در کتاب «ایده جهان اسلام» اثر جمیل آیدین می‌پردازد. آیدین استدلال می‌کند که مفهوم «جهان اسلام» به مثابه یک واحد سیاسی و تمدنی یکپارچه، پدیده‌ای مدرن و برساخته‌ای سیاسی در قرن نوزدهم است که در واکنش به امپریالیسم غربی و گفتمان‌های شرق‌شناسانه شکل گرفته است. از منظر او، فقدان وحدت سیاسی میان امپراتوری‌های مسلمان در دوران پیشامدرن و اولویت‌بخشی آن‌ها به منافع ژئوپلیتیکی خود، گواهی بر عدم وجود یک هویت جمعی فراگیر است. بدین ترتیب، آیدین کلان‌روایت «تمدن اسلامی» را به چالش می‌کشد و آن را بیشتر محصول پروژه‌های سیاسی پان‌اسلامیستی و تصویرسازی‌های اسلام‌هراسانه می‌داند تا یک واقعیت تاریخی ریشه‌دار. در مقابل این رویکرد که بر «گسست مدرن» و تاریخ‌نگاری سیاسی «از بالا به پایین» تمرکز دارد، این مقاله استدلال می‌کند که تحلیل آیدین دچار نوعی تقلیل‌گرایی است و از پیوندهای عمیق فرهنگی، معرفتی و ایمانی که قرن‌ها پیش از مدرنیته، هویت جمعی مسلمانان را قوام بخشیده، غفلت می‌ورزد. این پژوهش با استفاده از دوگانه مفهومی «حقیقت تمدنی» و «واقعیت سیاسی»، تمایزی اساسی میان «امت به مثابه حقیقت وجودی و جامعه ایمانی» و «جهان اسلام به مثابه تبلور سیاسی» قائل می‌شود. «حقیقت امت» ریشه در مبانی هستی‌شناختی قرآن کریم (مانند مفاهیم امت واحده، اخوت و حبل الله)، سنت نبوی، و شبکه‌های فراملی علما، مناسک مشترک (مانند حج) و میراث فکری مشترک دارد که یک «کلیت فرهنگی» (به تعبیر لوفان بومر) و یک سبک زندگی مشترک (به تعبیر هاجسن) را پدید آورده است. مقاله نشان می‌دهد که ضعف یا فقدان ظهور و تجلی این وحدت در عرصه سیاسی، نافی آن «حقیقت» بنیادین نیست. مشکل اصلی، خلط میان این دو سطح تحلیل است. در پایان، مقاله به این پرسش کلیدی می‌پردازد که چرا این حقیقت ریشه‌دار، در مسائل حیاتی جهان معاصر مانند قضیه فلسطین، به یک کنش جمعی مؤثر متجلی نمی‌شود؟ پاسخ نه در فقدان هویت، بلکه در موانع ساختاری و روانی جستجو می‌شود: نخست، تحمیل ساختار «دولت-ملت» که منطق «منافع ملی» را جایگزین «مصلحت امت» کرده است؛ و دوم، دو «وَهن» یا سستی درونی که در قالب «ترس از ناتوانی خود» و «ترس از هیبت دشمن» بروز یافته و اراده جمعی امت را فلج کرده است. از این رو، راه برون‌رفت نه در «ساختن» یک هویت جدید، بلکه در «بازیابی وجودی» و «رفع موانع بازسازی امت نوین اسلامی» از طریق بازگشت به قرآن و فعال‌سازی ظرفیت‌های درونی امت نهفته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جهان اسلام؛ امت واحده؛ جمیل آیدین؛ هویت برساخته؛ دولت-ملت؛ ترس؛ تمدن اسلامی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Nature of Muslim World, Islamic Ummah or Muslim Nations | ||
| نویسندگان [English] | ||
| habibollah babaei | ||
| Islamic Science and Culture Academy | ||
| چکیده [English] | ||
| This article analyzes and critiques the reductionist perspective presented in Cemil Aydin’s book, The Idea of the Muslim World. Aydin argues that the concept of the “Muslim World,” as a unified political and civilizational entity, is a modern phenomenon—a 19th-century political construct that emerged in reaction to Western imperialism and Orientalist discourses. From his viewpoint, the absence of political unity among pre-modern Muslim empires and their prioritization of geopolitical interests serve as evidence for the non-existence of an all-encompassing collective identity. Aydin thereby challenges the grand narrative of “Islamic Civilization,” viewing it more as a product of Pan-Islamist political projects and Islamophobic imaginaries than as a deep-rooted historical reality. In contrast to this approach, which focuses on the “modern rupture” and a “top-down” political historiography, this article contends that Aydin’s analysis is reductionist and overlooks the profound cultural, epistemological, and faith-based bonds that had forged the collective identity of Muslims for centuries prior to modernity. This study employs the conceptual dualism of “civilizational truth” and “political reality” to draw a fundamental distinction between the “Ummah as an existential truth and a community of faith” and the “Muslim World as a political crystallization.” The “truth of the Ummah” is rooted in the ontological foundations of the Holy Qur’an (such as the concepts of a single nation (Ummah Wahidah), brotherhood (ukhuwwah), and the “Rope of God” (Habl-Allah)), the Prophetic Sunnah, the transnational networks of scholars (ulama), shared rituals (like the Hajj), and a common intellectual heritage, which together have created a “great cultural whole” (in the words of Franklin Le Van Baumer) and a shared way of life (as described by Marshall Hodgson). The article demonstrates that the weak or absent emergence and manifestation of this unity in the political arena does not negate its foundational “truth.” The primary problem lies in the conflation of these two levels of analysis. Ultimately, the paper addresses the key question of why this deep-rooted truth does not manifest into effective collective action on critical contemporary issues, such as the Palestinian cause. The answer is sought not in a lack of identity, but in structural and psychological impediments: first, the imposition of the “nation-state” structure, which has substituted the logic of “national interest” for the “welfare of the Ummah” (maslahat al-Ummah); and second, two internal “weaknesses” (wahn) that have appeared in the form of “fear of our own incapacity” and “fear of the enemy’s might,” paralyzing the collective will of the Ummah. Therefore, the path forward lies not in “constructing” a new identity, but in “existential recovery” and “removing the obstacles to the reconstruction of the new Islamic Ummah” by returning to the Qur’an and activating the Ummah’s internal capacities. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Muslim World, Ummah Wahidah, Cemil Aydin, Constructed Identity, Nation-State, Fear, Islamic Civilization | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1 |
||