آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,555 |
| تعداد مقالات | 36,202 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,278,910 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,361,077 |
ناترازی حقوقی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: تحلیلی انتقادی بر ساختار زبانی و مفهومی | ||
| علوم سیاسی | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 آبان 1404 اصل مقاله (626.78 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/psq.2025.73200.3062 | ||
| نویسنده | ||
| سید غلامرضا موسوی* | ||
| دانشگاه باقرالعلوم(ع) | ||
| تاریخ دریافت: 24 مهر 1404، تاریخ بازنگری: 27 آبان 1404، تاریخ پذیرش: 27 آبان 1404 | ||
| چکیده | ||
| با گذشت بیش از چهار دهه از تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تحولات اجتماعی، فرهنگی، فناورانه و حقوقی، ضرورت بازنگری در برخی اصول و ساختارهای این سند بنیادین را پررنگ ساخته است. در تجربهٔ تطبیقی نیز «نگهداشتِ فعالِ قانون اساسی» امری مرسوم است: بسیاری کشورها با سازوکارهای رسمیِ پیش‌بینی‌شده—از جمله بندهای بازنگری، نصاب‌های معزّز، همه‌پرسی یا شوراهای بازنگری—به‌صورت دوره‌ای تنقیح زبانی، رفع تعارض و به‌روزرسانی مفاهیم را پی می‌گیرند. هدف، گسست هویتی نیست، بلکه حفظ کارآمدی متن در برابر تحولات شتابان جامعه و فناوری است. در ایران نیز اصل ۱۷۷ مسیر حقوقی و مشروع بازنگری را پیش‌بینی کرده و امکان اصلاحات هدفمند را در چارچوب حفظ اسلامیت و جمهوریت فراهم آورده است. از این منظر، بحث حاضر ناظر به همین منطقِ نگهداشت و بهینه‌سازی متن است. این مقاله با تمرکز بر وجه کمتر مطالعه‌شده، یعنی ساختار مفهومی و زبانی اصول قانون اساسی، به تحلیل انتقادی متنی می‌پردازد؛ حوزه‌ای که برخلاف نقدهای نهادی و اجرایی، در ادبیات حقوق عمومی ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است. پرسش اصلی آن است که کدام اصول دچار کاستی‌های زبانی و مفهومی‌اند و این کاستی‌ها چه اثری بر کارآمدی حقوقی و سیاسی قانون اساسی دارند؟ فرضیه مقاله بیان می‌دارد که بخشی از چالش‌های تفسیرپذیری، ناکارآمدی تقنینی و تعارض نهادی در نظام حکمرانی جمهوری اسلامی ایران، ریشه در ضعف‌های صوری و مفهومی متن قانون اساسی دارد. چارچوب نظری پژوهش بر دو مبنا استوار است: نخست، «اخلاق درونی قانون» نزد لون فولر که معیارهایی چون وضوح واژگانی، انسجام متنی، عدم تناقض، قابلیت اجرا و ثبات نسبی را به‌عنوان ملاک‌های کیفیت متن قانون فراهم می‌کند؛ دوم، تمایز آلبرت میان «اصلاح» و «دگرگونی هویتی» که مرز بازنگری‌های مشروع ذیل اصل ۱۷۷ را از تغییرات تهدیدکننده‌ی هسته‌ی هویتی (اسلامیت، جمهوریت، ولایت فقیه) تفکیک می‌سازد. بر این اساس، پیشنهادها در سه سطح «ویرایشی، تقلیلی و ارتقایی» صورت‌بندی می‌شوند. روش تحقیق توصیفی–تحلیلی است و یافته‌ها در هشت دسته طبقه‌بندی شده‌اند. برای هر دسته، راهکارهایی متناسب با سطوح سه‌گانه ارائه می‌شود. نتیجه آن است که بازنگری علمی و هدفمند، در چارچوب اصل ۱۷۷ و با اتکا به معیارهای فولر و مرزبندی آلبرت، می‌تواند شفافیت مفهومی، انسجام حقوقی و اعتماد عمومی را افزایش دهد و کارکرد تنظیم‌گرایانه قانون اساسی را تقویت کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ بازنگری قانون اساسی؛ اصل ۱۷۷؛ اخلاق درونی قانون (فولر)؛ اصلاح و دگرگونی هویتی (آلبرت)؛ انسجام مفهومی و زبانی؛ کارآمدی حقوقی و سیاسی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Legal Imbalance in the Constitution of the Islamic Republic of Iran: A Critical Analysis of the Linguistic and Conceptual Structure | ||
| نویسندگان [English] | ||
| seyyed gholamreza mousavi | ||
| Baqir al-Olum University | ||
| چکیده [English] | ||
| More than four decades after the adoption of the Constitution of the Islamic Republic of Iran, social, cultural, technological, and legal transformations have made it increasingly necessary to revisit certain provisions and structures of this foundational document. In comparative practice, “active constitutional maintenance” is common: many countries, through formal mechanisms—such as amendment clauses, supermajority thresholds, referendums, or revision councils—periodically conduct linguistic pruning, resolve conflicts, and update concepts. The aim is not an identity rupture, but the preservation of the text’s effectiveness in the face of rapid societal and technological change. In Iran, too, Article 177 lays out a lawful and legitimate pathway for revision and enables targeted reforms within the preservation of Islamicity and republicanism. From this vantage point, the present inquiry proceeds according to the same logic of maintenance and optimization of the text. This article focuses on a lesser-studied dimension—the conceptual and linguistic structure of constitutional principles—and undertakes a critical textual analysis, a domain that, unlike institutional and implementation-oriented critiques, has drawn little attention in Iran’s public-law scholarship. The central question is which principles exhibit linguistic and conceptual deficiencies and how these deficiencies affect the Constitution’s legal and political effectiveness. The article hypothesizes that part of the challenges of interpretability, legislative inefficiency, and institutional conflict in the governance of the Islamic Republic of Iran originates in formal and conceptual weaknesses of the constitutional text itself. The theoretical framework rests on two pillars: first, Lon Fuller’s “inner morality of law,” which provides criteria—lexical clarity, textual coherence, non-contradiction, enforceability, and relative stability—for assessing textual quality; and second, Richard Albert’s distinction between “amendment” and “identity-altering transformation” (often termed constitutional dismemberment), which demarcates revisions permissible under Article 177 from changes that would endanger the Constitution’s core identity (Islamicity, republicanism, and the Guardianship of the Jurist [Velayat-e Faqih]). On this basis, the proposals are organized at three levels—editorial, reductive (streamlining), and enhancement (upgrading). The research method is descriptive–analytical; the findings are classified into eight categories, and for each category a tailored three-tier remedy is offered. The conclusion is that rigorous, purpose-driven revision—within Article 177 and guided by Fuller’s criteria and Albert’s demarcation—can increase conceptual clarity, strengthen legal coherence, build public trust, and reinforce the Constitution’s regulatory function. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Constitution of the Islamic Republic of Iran, constitutional revision, Article 177, inner morality of law (Fuller), amendment and constitutional dismemberment/identity-altering transformation (Albert), conceptual and linguistic coherence, legal and political effectiveness | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1 |
||