آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شمارهها | 2,567 |
| تعداد مقالات | 36,413 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,753,723 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,618,134 |
سنجش تضاد درونى با تنازع واقعى و آرمانى در انسان شناسى افلاطون | ||
| آیین حکمت | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 آذر 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/pwq.2025.72969.1251 | ||
| نویسندگان | ||
| سجاد ریش سفید* 1؛ حسن معلمی2 | ||
| 1گروه شیعهشناسی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران. | ||
| 2استاد و مدیر گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم قم، قم، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 02 مهر 1404، تاریخ بازنگری: 13 آبان 1404، تاریخ پذیرش: 01 آذر 1404 | ||
| چکیده | ||
| این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی به بررسی یکی از مفاهیم بنیادین در فلسفه افلاطون، یعنی «تضاد درونی» نفس انسان میپردازد مسأله اصلی پژوهش، تبیین نسبت این نزاع ذاتی و دائمی میان قوای درونی در ساحتهای معرفت و اخلاق و همچنین صورت بندی نوآورانه آن در قالب دوگانه تضاد آرمانی و تضاد واقعی است. پرسش محوری و اساسی مقاله به این نکته معطوف شده است که نزاع درونی در چه شرایطی به هر یک از این دو نوع تضاد تبدیل میشود و پیامد هر کدام چیست. مقاله با اشاره به ریشههای هستیشناختی مفهوم تضاد در فلسفه پیشاسقراطی، به ویژه در اندیشه هراکلیتوس که جنگ را «پدر همه چیز» میدانست، آغاز میکند. افلاطون با تأثیرپذیری از این نگاه، تضاد را نه به عنوان امری شرّ، بلکه به مثابه عنصری ایجابی و ضروری برای توضیح ساختار هستی، معرفت و انسان میپذیرد. از منظر انسانشناسی افلاطون، نفس انسان ذاتاً دارای قوای متضادی است (عقل، اراده/خشم و میل/شهوت) که پیوسته در حال نزاع برای کسب سیطره بر دیگر قوای نفسانی انسانی هستند. این نزاع درونی، حقیقتی ذاتی و دائمی است که حیات انسانی در بستر آن جریان دارد و با غلبه این قوا بر یکدیگر، هدف نفسانی هم تغیر مییابد. نوآوری اصلی مقاله، ارائه چارچوبی تحلیلی برای فهم این نزاع درونی نفسانی است. بر این اساس، نوع تضاد نه به خودِ نزاع، بلکه به «غایت» و «سرانجام» آن بستگی دارد. اگر در این کشمکش و درگیری، قوای پست نفس (میل یا اراده) با تحمیل خود بر دیگر قوا پیروز شوند، نفس را به سوی امور محسوس، زودگذر و مادی سوق میدهند. در این حالت، هدف اصلی، حذف رقیب و «بقای» خودِ آن قوه غالب است که مقاله آن را «تضاد واقعی» مینامد. این وضعیت قابل قیاس با «تنازع بقا» در نظریه داروین است که در آن اصل، زنده ماندن قویتر و حذف ضعیفتر است. پیامد این نزاع واقعی در حیطه اخلاق، اسارت نفس در شهوات و جاهطلبیها، و در عرصه معرفت، حبس انسان در دنیای پندارها و ادراکات حسی ناپایدار است. در مقابل، اگر در نزاع درونی، «عقل» بر پایه حکمت و از طریق «اقناع» و نه اجبار، زمام امور را به دست گیرد، دیگر قوا را به سوی «عالم مُثُل» و حقیقت متعالی رهنمون میسازد. این فرآیند، «تضاد آرمانی» نامیده میشود. ویژگی بارز این نوع تضاد، نه حذف دیگر قوا، بلکه «هدایت» و «هماهنگسازی» آنها تحت رهبری عقل است. در این مدل، هر قوهای در جایگاه طبیعی خود قرار میگیرد و به وظیفه اصیل خویش عمل میکند. نتیجه این هماهنگی، «فضیلت» و «عدالت» درونی است که سعادت انسان را رقم میزند. هدف نهایی در اینجا، «بقای متعالی» نفس است؛ یعنی رهایی از حصار جهان مادی و اتصال به عالم ایدههای ثابت و جاودان. این بقا، نه به معنای ماندن در وضع موجود، بلکه به معنای تعالی و رسیدن به حیاتی برتر است. مقاله این تحلیل دوگانه را در دو ساحت اصلی به تفصیل بررسی میکند: در ساحت معرفتشناسی: نزاع بین «عقل» (که به دنبال شناخت ایدههاست) با «عقیده» و «پندار» (که به جهان محسوسات وابستهاند) مورد تحلیل قرار میگیرد. اگر پندار غالب شود، معرفتِ حاصل، متغیر و وابسته به شرایط خواهد بود (تضاد واقعی). اما اگر عقل با تربیت تدریجی قوای شناختی پست، آنها را به عنوان پلهایی برای رسیدن به حقیقت به کار گیرد، معرفتی کلی و ثابت حاصل میشود (تضاد آرمانی). تمثیل غار به خوبی این فرآیند و دشواریهای آن را نشان میدهد. در ساحت اخلاق: نزاع بین سه قوه «عقل»، «اراده» و «میل» تحلیل میشود. اگر میل یا اراده (که افلاطون آنها را به هیولای چندسر و شیر تشبیه میکند) حاکم شوند، نفس دچار بیعدالتی و هرجومرج درونی شده و به لذات زودگذر پناه میبرد (تضاد واقعی). اما اگر عقل به عنوان ارابهران، با اقناع پدرانه، سهم معقولی از لذت را برای هر قوه تعیین کند، هماهنگی و خویشتنداری حاکم میشود که فضیلت اصلی است (تضاد آرمانی). در نتیجه، مقاله نشان میدهد که سعادت انسان در گرو مدیریت این نزاع ذاتی توسط عقل و تبدیل آن از یک «تضاد واقعی» ویرانگر به یک «تضاد آرمانی» سازنده است. در این تبدیل، نفس به جای گرفتار شدن در تنازعی برای بقای مادی، در مسیر بقای متعالی و اتصال به حقیقت جاودانه قرار میگیرد. بنابراین، تضاد درونی در اندیشه افلاطون، اگرچه امری اجتنابناپذیر است، اما میتواند هم عامل سقوط و هم وسیله تعالی انسان باشد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| تضاد درونی؛ افلاطون؛ نفس؛ نزاع آرمانى؛ نزاع واقعى؛ اخلاق؛ شناختشناسی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Measuring Internal Conflict with Real and Ideal Conflict in Plato's Anthropology | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Sajjad Rish-sefid1؛ hasan moallemi2 | ||
| 1Department of Shia Studies, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Qom, Qom, Iran. | ||
| 2Professor and Director of the Department of Philosophy and Islamic Theology, Bagher-ul-Ulum University of Qom, Qom, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| This article examines one of the fundamental concepts in Plato’s philosophy, namely the “inner contradiction” of the human soul, with a descriptive-analytical approach. The main issue of the research is to explain the relationship of this inherent and permanent conflict between internal forces in the areas of knowledge and ethics, as well as its innovative formulation in the dual form of ideal conflict and real conflict. The central and fundamental question of the article is focused on the point that under what conditions does internal conflict transform into each of these two types of conflict and what is the consequence of each. The article begins by referring to the ontological roots of the concept of conflict in pre-Socratic philosophy, especially in the thought of Heraclitus, who considered war to be the “father of all things.” Influenced by this view, Plato accepts conflict not as an evil, but as a positive and necessary element for explaining the structure of existence, knowledge, and man. From Plato’s anthropological perspective, the human soul inherently has opposing powers (reason, will/anger, and desire/lust) that are constantly in conflict to gain dominance over other human soul powers. This internal conflict is an inherent and permanent truth in which human life flows, and as these powers prevail over each other, the soul’s goal also changes. The main innovation of the article is to provide an analytical framework for understanding this internal soul conflict. Accordingly, the type of conflict depends not on the conflict itself, but on its “goal” and “end.” If in this conflict and conflict, the lower powers of the soul (desire or will) win by imposing themselves on other powers, they push the soul towards tangible, ephemeral, and material matters. In this case, the main goal is to eliminate the rival and “survival” of that dominant power, which the article calls “real conflict.” This situation is comparable to the "survival conflict" in Darwin's theory, in which the principle is the survival of the stronger and the elimination of the weaker. The consequence of this real conflict in the field of morality is the captivity of the soul in desires and ambitions, and in the field of knowledge, the imprisonment of man in the world of unstable illusions and sensory perceptions. In contrast, if in the internal conflict, "reason" takes the reins of affairs based on wisdom and through "persuasion" and not coercion, it guides the other powers towards the "ideal world" and the transcendent truth. This process is called "ideal conflict". The distinctive feature of this type of conflict is not the elimination of other powers, but their "guidance" and "harmonization" under the leadership of reason. In this model, each power is placed in its natural place and acts on its original duty. The result of this harmony is internal "virtue" and "justice" that determine human happiness. The ultimate goal here is the "transcendental survival" of the soul; that is, liberation from the confines of the material world and connection to the world of fixed and eternal ideas. This survival does not mean remaining in the status quo, but rather transcendence and reaching a higher existence. The article examines this dual analysis in detail in two main areas: In the epistemological area: the conflict between "reason" (which seeks to recognize ideas) and "belief" and "idea" (which are dependent on the world of the senses) is analyzed. If idea dominates, the resulting knowledge will be variable and dependent on circumstances (real contradiction). However, if reason, by gradually training the lower cognitive faculties, uses them as bridges to reach the truth, a universal and fixed knowledge is achieved (ideal contradiction). The allegory of the cave well illustrates this process and its difficulties. In the ethical area: the conflict between the three faculties of "reason", "will" and "desire" is analyzed. If desire or will (which Plato likens to a multi-headed monster and a lion) prevail, the soul suffers from injustice and internal chaos and takes refuge in fleeting pleasures (real contradiction). But if reason, as the charioteer, determines a reasonable share of pleasure for each faculty with paternal persuasion, harmony and self-control prevail, which is the main virtue (ideal contradiction). Consequently, the article shows that human happiness depends on the management of this inherent conflict by reason and its transformation from a destructive "real contradiction" into a constructive "ideal contradiction". In this transformation, the soul, instead of being caught in a struggle for material survival, is placed on the path of transcendent survival and connection to eternal truth. Therefore, internal contradiction in Plato's thought, although inevitable, can be both a cause of human downfall and a means of human transcendence. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Internal conflict, Plato, the self, ideal conflict, real conflict, ethics, epistemology | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 146 |
||