آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شمارهها | 2,576 |
| تعداد مقالات | 36,643 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,930,666 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,700,021 |
گونهشناسی مدعیان دروغین مهدویت در ایران معاصر | ||
| جامعه مهدوی | ||
| دوره 6، شماره 1 (پیاپی 11)، شهریور 1404، صفحه 191-221 اصل مقاله (1.49 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jm.2025.72502.1115 | ||
| نویسنده | ||
| مسلم کامیاب* | ||
| استادیار، گروه مهدویت پژوهی، پژوهشکدۀ مهدویت و آیندهپژوهی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 07 مرداد 1404، تاریخ بازنگری: 18 شهریور 1404، تاریخ پذیرش: 05 آذر 1404 | ||
| چکیده | ||
| پدیدۀ مدعیان دروغین مهدویت بهمثابۀ یکی از چالشهای مستمر در جوامع شیعی، همواره مستلزم بررسیهای نظاممند و روشمند بوده است. باوجود پژوهشهای پرشماری که در این زمینه صورت گرفته است، بسیاری از مطالعات موجود، از دو ضعف بنیادین رنج میبرند: نخست، گرایش به توصیفگرایی صرف بدون ارائۀ تحلیل، و دوم، ناتوانی در طرح مسائل پژوهشی نوین و تولید دانش نظری در این حوزه. این کاستیها لزوم بازاندیشی در روششناسی این مطالعات را آشکار میکند. در این میان، گونهشناسی نظاممند این پدیده در چارچوب جغرافیایی و تاریخی ایران معاصر میتواند گامی اساسی در جهت فهم چندبعدی پدیدۀ مدعیان دروغین در دوران معاصر باشد. پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی توصیفی - تحلیلی و با استفاده از روش کتابخانهای - شامل بررسی منابع منتشرشده و اسناد منتشرنشده - درصدد است تا الگویی جامع برای طبقهبندی این مدعیان ارائه دهد. بررسی اجمالی مدعیان دروغین مهدویت در طول تاریخ ایران آغازی است که این نوشتار برای ارائۀ تصویری روشن از بحث برمیگزیند. مطالعات موجود نشان میدهد که مدعیان دروغین را میتوان در شش گونه بر اساس نوع و ماهیت ادعا، سرانجام ادعا، دامنۀ جغرافیایی ادعا، تناسب جامعۀ هدف، میزان ساختارمندبودن تشکیلات، روشها و تکنیکهای جذب پیروان دستهبندی کرد. این طبقهبندی چندبعدی میتواند چارچوبی تحلیلی برای درک عمیقتر این پدیده و نیز ارائۀ راهکارهای مناسب برای مواجهه با آن فراهم آورد، بهویژه آنکه بررسی هریک از این گونهها میتواند رابطۀ معناداری با شرایط خاص اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر دورۀ تاریخی نشان دهد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| مهدویت؛ آسیبشناسی؛ جریانشناسی؛ گونهشناسی؛ مدعیان دروغین؛ ایران معاصر | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Typology of False Claimants to Mahdism in Contemporary Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Moslem Kamyab | ||
| Assistant Professor, Department of Mahdism Studies, Research Center for Mahdism and Future Studies, Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The phenomenon of false claimants to Mahdism, as a persistent challenge within Shia societies, has consistently required systematic and methodical investigation. Despite the considerable body of research conducted on this subject, many existing studies suffer from two fundamental weaknesses: first, a tendency toward mere descriptivism without offering deeper analysis; and second, an inability to raise new research questions or contribute to theoretical knowledge in this field. These shortcomings highlight the need to rethink the methodological foundations of such studies. Within this context, developing a systematic typology of this phenomenon in the geographic and historical framework of contemporary Iran can serve as a crucial step toward understanding its multidimensional nature. Employing a descriptive–analytical approach, and using a library-based method that includes both published sources and unpublished documents, the present study seeks to propose a comprehensive model for categorizing these claimants. A brief survey of false claimants to Mahdism throughout Iran’s history is adopted as the point of departure to offer a clearer picture of the discussion. Existing studies indicate that false claimants may be classified into six types based on: the nature of the claim, the outcome of the claim, the geographical scope of the claim, the suitability of the target community, the degree of organizational structure, and the methods and techniques used for attracting followers. This multidimensional typology provides an analytical framework for a deeper understanding of the phenomenon and for proposing appropriate strategies to confront it, especially since examining each type can reveal meaningful correlations with the unique social, cultural, and political conditions of each historical period. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Mahdism, pathology, movement studies, typology, false claimants, contemporary Iran | ||
| مراجع | ||
|
آیتی، عبدالحسین. (1340). کشف الحیل. تهران: بینا.
آیتی، نصرتالله. (1394). از تبار دجال. قم: مرکز بینالمللی ترجمه و نشر المصطفی|.
ابنخلدون، عبدالرحمن. (1408ق). تاریخ ابنخلدون (محقق: خلیل شحاده، چاپ دوم). بیروت: دارالفکر.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن الحسین. (1987). مقاتل الطالبین )شارح و محقق: سید احمد صقر، چاپ دوم(. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
ادارۀ اطلاعات قم. (1394 «الف»). بررسی جریان یمانی، سراب 1. قم: قابل دسترس در: (آرشیو مرکز تخصصی مهدویت).
ادارۀ اطلاعات قم. (1394 «ب»). بررسی جریان یمانی، سراب 2. قم: قابل دسترس در: (آرشیو مرکز تخصصی مهدویت).
اسفندیاری، محمودرضا. (1389). عرفان وسیاست در اندیشۀ سید محمد نوربخش، نامه الهیات، 5(10)، صص 5-14.
اشعری قمی، سعد بن عبدالله. (1387). المقالات و الفرق (مترجم: محمدجواد مشکور). تهران: آشیانه کتاب.
اعتضادالسلطنه، علیقلی فتحلی. (1377). فتنه باب (مصحح: عبدالحسین نوایی). تهران: نشر علم.
انصاری، ابومحمد. (بیتا). جامع الادله. بیجا: انتشارات انصار الامام مهدی.
باقری، علیاکبر. (1391). جستاری در نقد بابیت با تأکید بر نقد آموزۀ رکن رابع در اندیشۀ شیخیه. فصلنامۀ علمی - پژوهشی معرفت ادیان، 3(11)، صص87-104.
بصری، احمد بن اسماعیل. (1431ق). الجواب المنیرعبرالثیر (ج1، 2 و 3، چاپ دوم). بیجا: اصدارات انصار امام مهدی#.
پیغان، علیرضا. (بیتا). کتاب القائم. بیجا: بینا.
جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. (1429ق). قبیله حیله. بیجا: بینا.
جعفریان، رسول. (1393). مهدیان دروغین. تهران: نشر علم.
جمعی از نویسندگان. (1388). کژراهه (چاپ اول). تهران: مؤسسۀ جام جم.
حاجقلی، احمد؛ اسحاقیان، جواد؛ و حسیدری چراتی، حجت. (1395). فرقههای انحرافی: شیخیه، بابیه و بهائیت (چاپ دوم). قم: مرکز تخصصی مهدویت.
حجامی، حسین. (بیتا). بهسوی انحراف. بیجا: بینا.
دادستانی ویژۀ روحانیت. (بیتا). اعترافات حسن ابطحی. قم: قابل دسترس در: (آرشیو مرکز تخصصی مهدویت).
دادستانی ویژۀ روحانیت. (بیتا). اعترافات کاظمینی بروجردی. قم: قابل دسترس در: (آرشیو مرکز تخصصی مهدویت)
دادستانی ویژۀ روحانیت. (بیتا). اعترافات شهره حضرتی. قابل دسترس در: (آرشیو مرکز تخصصی مهدویت).
دادستانی ویژۀ روحانیت. (بیتا). بازخوانی پروندۀ انحرافات محمود عرفانیان. قم: قابل دسترس در: (آرشیو مرکز تخصصی مهدویت)، شمارۀ 3.
دادستانی ویژۀ روحانیت. (بیتا). بازخوانی پروندۀ انحرافات حسن ابطحی. قم: قابل دسترس در: (آرشیو مرکز تخصصی مهدویت).
دادستانی ویژۀ روحانیت. (بیتا). بازخوانی پروندۀ انحرافات علی یعقوبی. قم: . قابل دسترس در: (آرشیو مرکز تخصصی مهدویت).
دفتری، فرهاد. (1383). تاریخ و عقائد اسماعیلیه (مترجم: فریدون بدرهای). تهران: فرزانروز.
دهخدا، علی اکبر. (1377). لغتنامه دهخدا (زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، چاپ دوم). تهران: روزنه.
ذکاوتی، علیرضا. (1399). جنبش نقطویه (چاپ چهارم). بیجا: انتشارات ادیان و مذاهب.
ذکاوتی، علیرضا؛ لاجوردی، فاطمه. (1391). مداخل حروفیه، دایرهٔالمعارف بزرگ اسلامی (زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج20). تهران: مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی.
رحمتی، محمدکاظم. (1392). زیدیه در ایران (چاپ اول). تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
رنجبر حیدرباغی، احمد. (1392). گزارشی از توقیت ها در گستره تاریخ. پژوهشهای مهدوی، 2(5)، صص 38‑39.
سلیمانی، جواد. (1386). رازداران حریم اهلبیت. قم: مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی.
سیجانی، علیاصغر. (کارگردان). (1389). مستند ظهور بسیار نزدیک است؛ مبشران ظهور. قم: قابل دسترس در: (آرشیو مرکز تخصصی مهدویت).
شوشتری، قاضی نورالله. (1392). مجالس المؤمنین (مصححان: ابراهیم عربپور، منصور ستایش، محمدحسن خزاعی، محمدعلی علیدوست، و محمدرضا محمدیان، ج5، چاپ اول). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
شهبازیان، محمد. (1394). ره افسانه. قم: انتشارات مرکز تخصصی مهدویت
صافی گلپایگانی، لطفالله. (بیتا). منتخبالأثر. قم: انتشارات مؤسسۀ السیدة المعصومه.
صداقت، محمدجواد. (1391). نگرش به مهدویت در عصر صفویان (سید حسین فلاحزاده). پایاننامۀ کارشناسیارشد، دانشگاه باقرالعلوم×، دانشکدۀ علوم سیاسی و اجتماعی.
صدوق، علی بن الحسین. (1395). کمال الدین و تمام النعمة (محقق: علیاکبر غفاری، ج1 و 2، چاپ دوم). تهران: انتشارات اسلامیه.
صدوق، محمد بن علی. (1362). الخصال (محقق: علیاکبر غفاری، چاپ اول). قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
صدوق، محمد بن علی. (1403ق). معانی الاخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
صفری فروشانی، نعمتالله. (1395). منصب بابیت امامان در ترازوی نقد. شیعهپژوهی، 2(6)، صص 91‑123.
صمدی، قنبرعلی. (1386). تأملی در باب ارتباط و ملاقات با امام زمان. مشرق موعود، 1(1)، صص 9-36.
طوسی، محمد بن حسن. (1425ق). الغیبة (محقق: عبادالله تهرانی و علیاحمد ناصح، چاپ اول). قم: دارالمعارف الإسلامیة.
عرفان، امیرمحسن. (1392). قبیله تزویر. قم: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود.
عرفان، امیرمحسن. (1395). مواجهۀ ائمه با مدعیان دروغین مهدویت. قم: انتشارات مرکز تخصصی مهدویت.
عرفان، امیرمحسن؛ صفریفروشانی، نعمتالله. (1393). گونهشناسی مدعیان دروغین مهدویت. مشرق موعود، 8(30)، صص 84‑10.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). العین (ج4). قم: نشر هجرت.
قاضی، وداد. (1974م). الکیسانیه فی التاریخ و الادب. بیروت: بینا.
کاشانی، میرزاجانی. (1328). نقطه الکاف (به همت ادوارد براون). هلند: بریل.
کامیاب، مسلم. (1400). بررسی ایدۀ تعدد قائم در جریان مدعی یمانی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
کریمی، سهیل. (کارگردان). (بیتا). مستند روزنۀ انحراف. قم: . قابل دسترس در: (آرشیو مرکز تخصصی مهدویت)
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ج11). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالأنوار (ج51). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محمد اف، قدیر. (1390). مقایسۀ تطبیقی اندیشۀ مهدویت از دیدگاه اسماعیله و امامیه. قم: مرکز بینالمللی ترجمه و نشر المصطفی.
محمدی هوشیار، علی. (1397). درسنامۀ نقد مدعی یمانی. قم: انتشارات تولی.
مدنی، سید جلالالدین. (1391). تاریخ سیاسی معاصر ایران (ج1). قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم. مراد خلج، محمدمهدی؛ روشنگر، محمدمهدی. (1393). پدیدۀ طلوعیان و نقش انگلیسیها در شکلگیری آن. پژوهشنامۀ تاریخهای محلی ایران، (5)، صص 152‑157. مرسلوند، حسن. (1388). گفت و شنودهای علیمحمد باب با روحانیون تاریخ ایران (چاپ اول). تهران: تاریخ ایران.
مصطفوی، حسن. (1386). محاکمه و بررسی در عقاید و احکام و آداب و تاریخ باب و بهاء. تهران: مصطفوی.
منصوری، عبدالعالی. (1431ق). گفتوگوی داستانی دربارۀ دعوت مبارک یمانی. بیجا: انتشارات انصار یمانی.
مهدیانفر، رضا. (1394). رویکرد تطبیقی به پایان تاریخ از نگاه قرآن و نظریههای معاصر. قم: مرکز بینالمللی ترجمه و نشر المصطفی|، مؤسسۀ آیندۀ روشن.
نجفی، محمد باقر. (1383). بهائیان. تهران: مشعر.
نوبختی، حسن بن موسی. (1391). فرق الشیعه (مترجم و تعلیق: محمدجواد مشکور). تهران: علمی و فرهنگی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 79 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 54 |
||