آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شمارهها | 2,576 |
| تعداد مقالات | 36,643 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,930,393 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,699,888 |
درآمدی بر دلالتهای مقاصد شریعت بر سیاستگذاری خبری جمهوری اسلامی ایران | ||
| فقه و سیاست | ||
| دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 10، آذر 1404، صفحه 7-37 اصل مقاله (1.81 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/ijp.2025.72918.1090 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدمهدی محققی* 1؛ مسعود فیاضی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری سیاستگذاری فرهنگی دانشگاه باقر العلوم (ع)، قم، ایران | ||
| 2استادیار، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 29 مهر 1404، تاریخ بازنگری: 15 آبان 1404، تاریخ پذیرش: 21 آبان 1404 | ||
| چکیده | ||
| نبود الگویی منسجم برای سیاستگذاری رسانههای خبری بر پایه فقه نظام و مقاصد شریعت، چالش اصلی این تحقیق است. حاکمیت اسلامی، به سبب تمرکز بر حل مسائل فوری و عدم استفاده از نظامات فقهی، هنوز نتوانسته الگویی مؤثر در این زمینه تدوین کند. این مطالعه با روش کیفی و جمعآوری دادههای اسنادی-کتابخانهای پیش رفته و برای استخراج مقاصد شریعت، از منابع و متون معتبر فقهی بهره برده است. در پیشنهادهای سیاستی، الگویی تلفیقی بهکار رفته که رویکرد ریشهای (تحلیل لایهای علل) را با رویکرد شاخهای (تدریجی) ترکیب میکند. سیاستگذاران جمهوری اسلامی، برای مدیریت سازمانهای رسانهای داخلی، موظفاند مقاصد شریعت مرتبط با خبررسانی را محقق کنند. این امر شامل مقابله با نفوذ سکولاریسم در حوزههای علمیه، تقویت گفتمان جهاد تبیین، تولید علوم انسانی اسلامی و تحقق الگوی دعوت-اجابت است. در این تحقیق، سیاستگذاری رسانههای خبری بر مبنای مقاصد شریعت در دو سطح حاکمیتی و درونسازمانی واکاوی شده است. در سطح حاکمیتی، سیاستگذاری فرایندی است که دولتها اهداف کلان را در قالب برنامههای اجرایی دنبال میکنند و از رسانهها برای تقویت مشروعیت و قدرت بهره میبرند. مفهوم «حاکمیت در رسانهها» فراتر از کنترل حقوقی، شامل نظامهای رسمی و غیررسمی سازماندهی رسانههاست. رابطه دولت و رسانه نیز دوسویه است؛ رسانهها قدرت دولتی را تقویت یا تضعیف و دولتها هم از طریق سیاستگذاری، تنظیمگری و کنترل، رسانهها را هدایت میکنند. در سطح درونسازمانی، سیاستگذاری فرایندهای پیشتولید، تولید، انتشار و بازخورد را در بر میگیرد تا مقاصد شریعت را عملی کند. مالکیت رسانه بر کنترل و خطمشیهای کلان خبری تأثیرگذار است و سیاستگذاری به شیوه ترتیبی یا همزمان اجرا میشود. الگوی پیشنهادی، تدوین سندی بالادستی به نام «استراتژی امنیت ملی رسانهای» است که مقاصد شریعت را در چهار لایه پیوسته پیگیری میکند: رفاه عمومی، حفظ نظامات اجتماعی، تولید و حفظ قدرت ملی و حفظ و برتری دین. این سند، چارچوبی برای تصمیمگیری نهادهای حاکمیتی و مدیران رسانهای پدید میآورد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| مقاصد شریعت؛ سیاستگذاری رسانهای؛ فقه حکومتی؛ تولید قدرت؛ تحلیل لایهای علتها | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Introduction to the Implications of the Maqasid al-Sharia for News Policy-Making in the Islamic Republic of Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Mahdi M. Mohagheghi1؛ Masud Fayazi2 | ||
| 1PhD Candidate in Cultural Policy-making, Baqir al-Olum University, Qom, Iran | ||
| 2Assistant Professor, Research Institute for Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The lack of a coherent model for news media policy-making based on the fiqh al-nizam (jurisprudence of systems) and the maqasid al-sharia (objectives of Islamic law) constitutes the main challenge of this study. Due to its focus on immediate issues and the limited application of systemic jurisprudence, the Islamic governance has yet to develop an effective model in this area. Employing a qualitative method and documentary–library data collection, this study draws upon authentic jurisprudential sources to extract the maqasid al-sharia. The proposed policy recommendations are presented through an integrated model combining a root-based (layered cause analysis) and a branch-based (gradual) approach. Policymakers in the Islamic Republic are required to implement maqasid al-sharia related to news dissemination in managing domestic media organizations. This includes countering the influence of secularism in Islamic seminaries, strengthening the jihad of clarification discourse, promoting Islamic human sciences, and realizing the invitation–response model. In this study, news media policy-making based on the maqasid al-sharia is examined at two levels: governmental and organizational. At the governmental level, policy-making is a process through which states pursue macro-objectives via executive programs and use media to enhance legitimacy and power. The concept of “governance in media” goes beyond legal control to encompass both formal and informal systems of media organization. The relationship between the state and media is reciprocal—media can reinforce or weaken governmental power, while the state directs the media through policy, regulation, and oversight. At the organizational level, policy-making covers pre-production, production, dissemination, and feedback processes to operationalize the maqasid al-sharia. Media ownership affects control and major news policies, and policy implementation may occur sequentially or simultaneously. The proposed framework calls for developing a high-level document titled National Media Security Strategy, which pursues the maqasid al-sharia across four interrelated layers: public welfare, preservation of social systems, development and protection of national power, and safeguarding and promoting religion. This document provides a strategic framework for decision-making by state institutions and media executives. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Maqasid al-Sharia, media policy-making, governmental jurisprudence, power generation, layered cause analysis | ||
| مراجع | ||
|
احسائی، ابن ابی جمهور. (1410ق). الأقطاب الفقهیة على مذهب الإمامیة. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى نجفی.
امام خمینی، سیدروح الله. (1378). صحیفه امام (ج7). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
امام خمینی، سیدروح الله. (1421ق). کتابب البیع (ج2). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى&.
آل عصفور بحرانی، حسین. (1421ق). سداد العباد و رشاد العباد. قم: کتابفروشى محلاتى.
باقری، محمدرضا و پور عزت، علیاصغر. (1392). ارائه الگوی ترکیبی برای خط مشی گذاری در عرصه دانشگاه، فصلنامه مجلس و راهبرد، 20(74)، صص 165-199.
بجنوردی، سیدحسن. (1419ق). القواعد الفقهیه (ج7). قم: نشر الهادی.
بحرالعلوم، سیدمحمد. (1403ق). بلغة الفقیه (ج3، چاپ چهارم). تهران: منشورات مکتبة الصادق.
بحرالعلوم، سیدمحمد مهدی. (1427ق). مصابیح الاحکام (ج1). قم: منشورات میثم التمار.
بروجردی، سیدحسین. (1416ق). تفسیر صراط المستقیم (ج1). قم: مؤسسة أنصاریان للطباعة والنشر.
پارسانیا، حمید. (1384). سکولاریزم و معنویت، فصلنامه علوم سیاسی، 8(32)، صص 7-26.
تستری، قاضی نور الله. (1409ق). إحقاق الحق و إزهاق الباطل (ج22). قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
توحیدی تبریزی، محمدعلی. (1428ق). مصباح الفقاهه فی المعاملات: تقریرا لابحاث ابوالقاسم الموسوی الخوئی (ج2، چاپ دوم). قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
جوادی آملی، عبدالله. (1388). اسلام و محیط زیست (محقق: عباس رحیمیان، چاپ پنجم). قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله. (1389). جامعه در قرآن: تفسییر موضوعی قرآن کریم (چاپ سوم، تحقیق مصطفی خلیلی). قم: اسراء.
حائری، سیدکاظم. (1424ق). ولایة الأمر فی عصر الغیبة (چاپ دوم). قم: مجمع اندیشه اسلامى.
حائری، سیدکاظم. (1425ق). المرجعیه و القیاده (چاپ سوم). قم: دار التفسیر.
حسینی عمیدی، سید عمید الدین بن محمد اعرج. (1416ق). کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد (ج2). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حلی، احمد بن محمد اسدی. (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خوانسارى، سیداحمد. (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع (ج3، چاپ دوم). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خویی، سیدابوالقاسم. (1411ق). الاجتهاد و التقلید (چاپ سوم). قم: چاپخانه نوظهور.
روشندل اربطانی، طاهر. (1394). سیاستگذاری رسانهای. تهران: دانشگاه تهران.
روشندل اربطانی، طاهر؛ پورعزت، علیاصغر؛ عقیلی، سیدوحید؛ لبافی، سمیه. (1394). طراحی و تبیین مدل سیاستگذاری براساس مولفههای بنیادین در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، پژوهشهای مدیریت عمومی، 8(28)، صص 109-137.
سبزواری، سیدعبد الاعلی. (1413ق). مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام (ج11، 27، چاپ چهارم). قم: موسسه المنار.
سند، محمد. (1426ق). أسس النظام السیاسی عند الإمامیة. قم: مکتبه فدک.
شافریتز، جی. ام؛ بریک، کریستوفر پی. (1390). سیاستگذاری عمومی در ایالات متحده آمریکا (مترجم: حمیدرضا ملک محمدی). تهران: دانشگاه امام صادق×.
شهید اول، محمد بن مکی. (1400ق). القواعد و الفرائد (مصحح: سیدعبدالهادی حکیم، ج1). قم: کتابفروشی مفید.
شهید ثانی، زین الدین بن علی. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام (ج14). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
شهید صدر، سیدمحمد باقر. (1357). اقتصاد ما یا بررسیهایی درباره مکتب اقتصادی اسلام (مترجم: عبد العلی اسپهبدی، ج2، چاپ دوم). تهران: انتشارات اسلامی.
شیخ انصاری، مرتضی. (1415ق). المکاسب المحرمة (البیع و الخیارات) (ج1، 2). قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
شیخ حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة (ج6، 12). قم: موسسه آل البیت^.
شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1403ق). معانی الاخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1417ق). الامالی (ج1). قم: موسسه البعثه.
شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه (ج2، چاپ سوم). تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
شیخ کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ج2، 5، 6، 8، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
طباطبایی قمی، سیدتقی. (1426ق). مبانی منهاج الصالحین (ج8). قم: منشورات قلم الشرق.
طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمد. (1418ق). ریاض المسائل (ج15). قم: مؤسسه آلالبیت^.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1380). تهذیب الوصول إلى علم الأصول (مصحح: محمدحسین رضوی کشمیری، ج1، 4). لندن: مؤسسة الإمام علی×.
علامه طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1384). المیزان فی تفسیر القرآن (مترجم: سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ج4، چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول (ج9، 10، 11، چاپ دوم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
غمامی، سیدمحمدعلی؛ اسلامی تنها، اصغر. (1398). همشناسی فرهنگی؛ الگوی قرآنی ارتباطات میان فرهنگی. تهران: دانشگاه امام صادق× و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
فاضل مقداد، ابن عبدالله سیوری. (1403ق). نضد القواعد الفقهیة على مذهب الإمامیة (مصحح: سید عبد اللطیف حسینى کوهکمرى، ج1، 2). قم: کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى.
فاضل مقداد، ابن عبدالله سیوری. (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى.
فخر المحققین، محمد بن حسن. (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد (ج3). قم: موسسه اسماعیلیان.
فیاضی، مسعود؛ محمدی، روح الله. (1401). فقه نظام از رهگذر بررسی نظرات گوناگون و تبیین رابطه آن با علوم انسانی اسلامی، فصلنامه حقوق اسلامی، 19(74)، صص 159-183.
کاشف الغطاء، حسن بن جعفر. (1422ق). أنوار الفقاهة: کتاب القضاء. نجف: مؤسسه کاشف الغطاء.
کاشف الغطاء، محمد حسین بن على. (1359ق). تحریر المجلة (ج1). نجف: المکتبة المرتضویة.
گلپایگانی، سیدمحمدرضا. (1412ق). الدر المنضود فی احکام الحدود (ج1). قم: دار القرآن الکریم.
مازندرانی، محمدصالح. (1382ق). شرح الکافی (الاصول و الروضه) (ج8). تهران: المکتبه الاسلامیه.
محقق کرکی، علی بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد (ج13، چاپ دوم). قم: مؤسسه آل البیت^.
محققی، محمد مهدی. (1403). «کاوشی فقهی در حکمرانی فضای مجازی: چالشها و راهکارهای تقویت قدرت و بازدارندگی نظام اسلامی»، دوفصلنامه مطالعات فقه و حقوق رسانه، دوره 6، شماره 2، صص 207-246.
محققی، محمد مهدی. (1404). فقه خبر؛ پژوهشی در احکام فقهی رسانههای خبری. قم: تسنیم فکر. مقدس اردبیلی، احمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان (ج12). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه (ج24). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
ملا صدرا، محمد بن ابراهیم شیرازی. (1364). مفاتیح الغیب (تعلیقات مولی علی نوری، تصحیح و مقدمه محمد خواجوی). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
مهدی زاده، سیدمحمد. (1393). نظریههای رسانه: اندیشههای رایج و دیدگاههای انتقادی (چاپ چهارم). تهران: همشهری.
نجفی، محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام (چاپ هفتم، ج41). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
واسطی، عبد الحمید؛ گلکار، محمدحسین. (1398). فقه حکومتی؛ چیستی، چرایی، چگونگی (مبتنی بر نظریه اجتهاد سیستمی)، اندیشه مدیریت راهبردی، سال 13، شماره 2، صص 49-71.
الوانی، سیدمهدی و شریف زادگان، فتاح. (1393). فرایند خط مشی گذاری عمومی (چاپ داوزدهم). تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
وحید خراسانی، حسین. (1428ق). منهاج الصالحین (چاپ پنجم، ج1). قم: مدرسه امام باقر×.
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود. (1423ق). قراءات فقهیة معاصرة (ج2). قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت^.
یوسفزاده، حسن؛ اسلامی تنها، اصغر و غمامی، سیدمحمدعلی. (1394). در آمدی بر ارتباطات جمعی از منظر اسلام؛ الگوی رسانه مطلوب. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی&. Broad, William J. & Markoff, John & Sanger, David E. (2011), "Israeli Test on Worm Called Crucial in Iran Nuclear Delay", The New York Times, 15 Janurary 2012. Etzioni, Amitai (1967), "Mixed-Scanning: A "Third" Approach to Decision-Making", Public Administration Review, Vol. 27, No. 5. Hutchison, David (1999), Media Policy: An Introduction, Wiley-Blackwell. Jahan, F. (2016), "Media Wars: Narrative and Psychology", International Journal of Communication, Vol. 10. Kingdom, Iolm W. (1989), " Agendas, Alternatives and Public Policies", Journal of Public Policy, Vol. 9, No. 2. Lindblom, Charles Edward (1959), " The Science of Muddlir1gThrough", Public Administration Review, Vol 19, No. 2. Puppis, Manuel (2010), "Media Governance: A New Concept for the Analysis of Media Policy and Regulation", Communication, Culture and Critique, Vol. 3, No. 2.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 47 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 30 |
||