آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شمارهها | 2,566 |
| تعداد مقالات | 36,383 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,644,270 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,562,712 |
مرجعیت علمی قرآن و چالش نقدپذیری علوم | ||
| مطالعات علوم قرآن | ||
| دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 24، تیر 1404، صفحه 7-33 اصل مقاله (1.37 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jqss.2025.72025.1380 | ||
| نویسنده | ||
| محمدمهدی فیروزمهر* | ||
| استادیار پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم ـ ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 05 فروردین 1404، تاریخ بازنگری: 13 خرداد 1404، تاریخ پذیرش: 01 تیر 1404 | ||
| چکیده | ||
| مقاله حاضر به بررسی مرجعیت علمی قرآن کریم و چالش تغییر و نقدپذیری علوم بشری میپردازد. با اینکه صورت مدون هیچ علمی در قرآن نیامده، اصل مرجعیت علمی قرآن در هدایت انسان و نقش آن در حکمت نظری و عملی مسلم است. قرآن مواد و زیرساختهای معرفتی لازم برای شکلگیری علوم را در خود دارد. در دل مرجعیت علمی قرآن، این چالش خودنمایی میکند که در برابر ثبات و عصمت آموزههای قرآنی علوم نقدپذیر و متغیر است و این پرسش را مطرح میسازد که چگونه میتوان علومی را که ذاتاً متغیر و نقدپذیرند، از منبعی ثابت و غیرقابل نقد مانند قرآن استنباط کرد؟ این پژوهش تلاش کرده به روش توصیفی تحلیلی پاسخی در خور برای پرسش یادشده بیابد. دستآورد پژوهش حاکی از آن است که موافقان مرجعیت علمی قرآن سه رویکرد اصلی دارند که پاسخ آنها به پرسش یادشده با اندکی تفاوت، درنتیجه یکی است: رویکرد حداکثری که قرآن را معدن همه علوم میداند و نقش انسان را در استخراج و فهم علوم از متن وحی اساسی میشمارد؛ رویکرد میانی که قرآن را مشتمل بر کلیات و اصول علوم میداند و استنباط فروع را بر عهده اجتهاد صحیح میگذارد؛ و رویکرد حداقلی که تنها امکان شکلدهی برخی پیشفرضهای علمی یا اثرگذاری بر تکنولوژی را برای قرآن قائل است. خطاها و تغییرات در علوم مستخرج از قرآن به ضعف فهم و استنباط انسانی مربوط است، نه به نقص یا تغییرپذیری متن وحی؛ بنابراین، مرجعیت علمی قرآن با نقدپذیری و تغییر علوم بشری منافاتی ندارد و عصمت قرآن محفوظ میماند. | ||
| کلیدواژهها | ||
| مرجعیت علمی قرآن؛ نقدپذیری علوم؛ عصمت قرآن | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Scientific Authority of the Quran and the Challenge of the Criticizability of Sciences | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Mahdi Firouzmehr | ||
| Assistant professor at Islamic Sciences and Culture Academy, Research Center for Qur'anic Sciences and Culture. | ||
| چکیده [English] | ||
| This article examines the scientific authority of the Quran and the challenge posed by the changeability and criticizability of human sciences. Although no fully formulated science appears in the Quran, its scientific authority in guiding humanity and its foundational role in both theoretical and practical wisdom are undeniable. The Quran contains the epistemological materials and intellectual infrastructure necessary for the formation of sciences. Within this authority lies a key challenge: while the teachings of the Quran are immutable and infallible, scientific disciplines are by nature dynamic and open to criticism. This raises the question: How can sciences, which are inherently subject to change and critique, be derived from a fixed and unchangeable source like the Quran? Using a descriptive-analytical method, this study attempts to provide a coherent answer. The findings indicate that proponents of the scientific authority of the Quran adopt three main approaches whose answers—despite slight variations—lead to a similar conclusion: The maximalist approach, which considers the Quran as a comprehensive repository of all sciences, emphasizing the human role in deriving knowledge from revelation. The moderate approach, which views the Quran as encompassing the general principles of sciences while leaving the derivation of particulars to sound reasoning and ijtihad. The minimalist approach, which restricts the Quran’s role to shaping scientific presuppositions or influencing technology. Errors or changes in the sciences derived from the Quran stem from human misunderstanding and interpretation, not from any deficiency or variability in the divine text itself. Hence, the scientific authority of the Quran is fully compatible with the criticizability and changeability of human sciences, preserving the Quran’s infallibility. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Scientific Authority of the Quran, Criticizability of Sciences, Infallibility of the Quran | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم
** نهج البلاغه.
اعرابی، غلامحسین. (1401). نگاهی نو به مرجعیت علمی قرآن بر پایه کلام مقام معظم رهبری. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
انوری، حسن. (1381). فرهنگ بزرگ سخن (ج7). تهران: سخن.
باقری، خسرو. (1382). هویت علم دینی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات.
باقری، خسرو. (1391). علم تجربی دینی – نگاهی معرفت شناختی به رابطه دین با علوم انسانی-. تهران: دبیرخانه هیئت حمایت از کرسی های نظریه پردازی، نقد و نظریه.
بحرانی، محمدصنقور علی. (1428ق). المعجم الاصولی (ج1). قم: منشورات الطیار.
بستان، حسین و همکاران. (1394). گامی به سوی علم دینی (1): ساختار علم تجربی و امکان علم دینی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
پایا، علی. (1386). ملاحظاتی نقادانه درباره دو مفهوم علم دینی و علم بومی. حکمت و فلسفه. 3(10 و 11)صص39-76.
پایا، علی. (1399). علم دینی، علم بومی و علم اسلامی محال اندیشی یا دوراندیشی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جوادی آملی، عبدالله. (1386). شریعت در آینه معرفت. قم: مرکز نشر اسرا.
جوادی آملی، عبدالله. (1389). انتظار بشر از دین. قم: مرکز نشر اسرا.
دهخدا، علیاکبر. (1377). لغتنامه (ج13). تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
زرکشی، محمدبن بهادر. (1410ق). البرهان فی علوم القرآن (ج2). بیروت: دارالمعرفه.
شریف رازی، محمدهادی. (1388). الکشف الوافی فی شرح اصول الکافی. قم: دارالحدیث.
شریفی، احمدحسین. (1393). مبانی علوم انسانی اسلامی. تهران: آفتاب توسعه.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج17). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
غزالی، محمدبن محمد. (بیتا). احیاء علوم الدین (ج1). بیجا: دار الکتاب العربی.
غزالی، محمد. (1381). نگرشی نو در فهم قرآن (مترجم: داود ناروئی). تهران: نشر احسان.
فیض کاشانی، ملامحسن. (1415ق). تفسیر الصافی (ج1). تهران: انتشارات الصدر.
کلینی، محمدبن یعقوب. (1407ق). الکافی (ج1). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
گلشنی، مهدی. (1377). از علم سکولار تا علم دینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1395). کیهانشناسی (مجموعه کتب آموزشی معارف قرآن2). قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی&.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1389). قرآن در آیینه نهج البلاغه. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی&.
مطهری، مرتضی. (1372). مجموعه آثار (ج2). تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1375). مجموعه آثار (ج6). تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1377). مجموعه آثار (ج16). تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1387)؛ مجموعه آثار (ج26). تهران: صدرا.
معین، محمد. (1376). فرهنگ فارسی (ج2). تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
موسوی سبزواری، سید عبدالاعلی. (1409ق). مواهب الرحمن فی تفسیرالقرآن (ج1). بیروت: مؤسسه اهل البیت(ع). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2 |
||