آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شمارهها | 2,576 |
| تعداد مقالات | 36,652 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,959,601 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,708,443 |
بررسی تطبیقی امکان استفاده از برهان لمّی در علم فلسفه از دیدگاه علامه طباطبایی و علامه مصباح | ||
| آیین حکمت | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 دی 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/pwq.2025.72691.1244 | ||
| نویسنده | ||
| محمدرضا کرم رضایی اسحق وند* | ||
| حوزه علمیه قم | ||
| تاریخ دریافت: 02 شهریور 1404، تاریخ بازنگری: 06 دی 1404، تاریخ پذیرش: 06 دی 1404 | ||
| چکیده | ||
| بحث های فلسفی باید نافی شک و منتج یقین باشد به همین خاطر از استدلال هایی که نمیتواند یقین را به دنبال داشته باشد صحیح نیست استفاده کنیم؛ مثلاً استدلال های مباشر چون صحیح بوده و منتج یقین هستند (البته با شرایط مذکور در کتب منطقی) می توان از آن استفاده کرد امّا تمثیل و استقرا چون این طور نیست که دائماً دارای نتیجۀ یقینی باشند درست نیست از آنها در این علم استفاده کرد. استدلالهای نقلی، تجربی و شهودی نیز اگر بتوان با استدلال عقلی به صحت آن به صورت یقینی پی برد می توان از آن در علم فلسفه بهره جست که البته در این صورت اصل و اساس، استدلال عقلی خواهد بود. امّا قیاس، اقسام این استدلال به حسب صورت شرایطی برای انتاج یقینی یا اصل انتاج دارد که در صورت رعایت آن شرایط می توان از آن صورت بهره گرفت و امّا اقسام قیاس از جهت ماده دائماً دارای نتیجۀ یقینی نیست پس نمی توان از آن استفاده کرد به جز برهان که در آن، هم شرایط صورت رعایت شده و هم شرایط ماده. بنابراین در بین انواع استدلال ها تنها میتوان از استدلال های مباشر و برهان استفاده کرد. البته معمولاً فلاسفه و حکما امکان استفاده از استدلالهای مباشر را مفروغ عنه گرفته و از آن بحث نمی کنند به همین علت ما نیز آن را مفروغ عنه گرفته و می گوییم در علم فلسفه که علمی کاملاً عقلی است فقط می توان از برهان استفاده کرد زیرا فلسفه علمی است می خواهد با عقل به صرف حق برسد و هر علمی که می خواهد با عقل به صرف حق برسد راهی جز استفاده از برهان ندارد. (زیرا در بین انواع قیاس پنج گانه فقط برهان به حق رسیده و مستلزم یقین به واقع است.) برهان به سه قسم تقسیم شده است زیرا جهت انتاج صحیح نتیجه، یا از علت به معلول سیر میشود (برهان لمّی)، یا از معلول به علت (برهان إنّی مطلق) و یا از احد المتلازمین به متلازم دیگر (برهان إنّی دلیل). علامه طباطبایی و علامه مصباح بدون اختلاف می فرمایند در فلسفه نمی توان از برهان إنّی مطلق استفاده کرد ولی می توان از برهان إنّی دلیل در این علم بهره برد؛ امّا در امکان استفاده از برهان لمّی در این علم بین دو علامه اختلاف وجود دارد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی در صدد پاسخ این پرسش برآمده است؛ بررسی تطبیقی روش تحقیق در علم فلسفه از دیدگاه علامه طباطبایی و علامه مصباح چگونه می باشد؟ در مقام پاسخ گفته شده علامه طباطبایی قائل به عدم امکان استفاده از برهان لمّی در علم فلسفه بوده و بر آن استدلال اقامه فرموده است امّا علامه مصباح در مقام ردّ دیدگاه ایشان چهار اشکال ذکر فرموده و ادعای ضد آن را پذیرفتهاند، امّا این تحقیق ضمن جواب به عمدۀ اشکالات مزبور، دو اشکال دیگر به کلام علامه طباطبایی وارد کرده و با استدلال به امکان استفاده از برهان لمّی در علم فلسفه قائل شده است. ضرورت تحقیق: با توجه به چند نکته میتوان ضرورت آن را به خوبی درک نمود؛ از طرفی امکان یا عدم امکان استفاده از برهان لمّی تأثیر بسزایی در استدلالهای در علم فلسفه دارد، از طرفی بررسی دقیق مباحثی که به عنوان مسائل بنیادی برای علم فلسفه محسوب شده مانند روش تحقیق این علم، به طور مستقیم یا غیر مستقیم در ورود اصل بحث و نمود روش بحث تأثیر گذارند؛ بررسی این نوع مباحث باعث جلوگیری از تشتّت افکار و زبان دانش جویان و دانش گویان شده، عامل تسریع و تسهیل در تفهیم مباحث پرپیچ و خم و دارای خمیدگی گشته، در نهایت حامل شوق و ذوق به خواننده این علم خواهد شد. از طرف دیگر تبیین نظرات علامه طباطبایی و علامه مصباح به عنوان عالمان درجه اول علم فلسفه نه تنها حائز اهمیت بوده بلکه راهگشا و راهنمای مبتدیان و همچنین صاحب نظران این علم بوده و میباشد؛ و از طرف سوم بررسی و تبیین علت و لمّ اصلی اختلاف بین دو نظریه جهت جلوگیری از به هم ریختگی بیثمرۀ مباحث و تراکم بی فایدۀ مطالب، ضرورت انجام چنین تحقیقی را به وضوح نمایان مینمایند. پیشینه تحقیق: از دیرباز تا کنون در مورد عقلی بودن روش تحقیق علم فلسفه و به تبع در مورد امکان یا عدم امکان استفاده از برهان لمّی در آن بحثهای فراوانی صورت گرفته است و ضمن برخی مباحث بعضاً مقدماتی علم فلسفه به صورت جزئی و گذرا به امکان یا عدم امکان استفاده از برهان لمّی اشاره شده است امّا کنکاش این مبحث به صورت تحقیقی مستقل با تکیه بر بررسی و تحلیل نظریۀ علامه طباطبایی و علامه مصباح بی سابقه میباشد، هر چند میتوان به مقالاتی مانند «برهان إن و لم و بررسی کارکرد برهان در فلسفه از منظر علامه طباطبایی» و «متد تحقیق در علم فلسفه» اشاره کرد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| روش تحقیق؛ علم فلسفه؛ علامه طباطبایی؛ علامه مصباح؛ برهان لمّی؛ برهان إنّی دلیل؛ برهان إنّی مطلق | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A comparative study of the possibility of using lemma proof in philosophy from the perspective of Allameh Tabataba'i and Allameh Misbah | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammadreza Karamrezae eshagh vand | ||
| Ghom seminari | ||
| چکیده [English] | ||
| Philosophical discussions should be free from doubt and result in certainty, so it is not correct to use arguments that cannot lead to certainty; for example, direct arguments can be used because they are correct and result in certainty (of course, with the conditions mentioned in logical books), but analogy and induction cannot be used in this science because they do not always have a certain result. Deductive, empirical, and intuitive arguments can also be used in philosophy if their correctness can be ascertained with certainty through rational reasoning, and of course in this case, the principle and basis will be rational reasoning. However, analogy and its types, depending on the form, have conditions for producing certainty or the principle of production, and if those conditions are met, that form can be used. However, the types of analogy do not always have a certain result in terms of matter, so they cannot be used except in proofs in which both the conditions of form and the conditions of matter are met. Therefore, among the types of reasoning, only indirect and proof arguments can be used. Of course, philosophers and sages usually take the possibility of using indirect arguments for granted and do not discuss it. For this reason, we also take it for granted and say that in the science of philosophy, which is a completely rational science, only proof can be used because philosophy is a science that wants to reach the truth through reason, and any science that wants to reach the truth through reason has no choice but to use proof. (Because among the five types of analogy, only proof reaches the truth and requires certainty about the truth.) Proof is divided into three types because in order to produce a correct conclusion, it either proceeds from cause to effect (deductive proof), or from effect to cause (proof that I am absolute), or from one of the related things to another related thing (proof that I am a proof). Allama Tabataba'i and Allama Misbah say without any disagreement that the absolute proof cannot be used in philosophy, but the proof of the absolute proof can be used in this science; however, there is a difference between the two scholars regarding the possibility of using the lammi proof in this science. This research aims to answer this question using a descriptive-analytical method; what is the comparative study of the research method in the science of philosophy from the perspective of Allama Tabataba'i and Allama Misbah? In response to the aforementioned, Allama Tabataba'i believed that it was impossible to use the lammi proof in the science of philosophy and argued for it. However, Allama Misbah, in rejecting his view, mentioned four objections and accepted the claim to the contrary. However, this research, in addition to answering most of the aforementioned objections, introduced two other objections to Allama Tabataba'i's words and argued for the possibility of using the lammi proof in the science of philosophy. Necessity of the research: By considering a few points, its necessity can be understood well; On the one hand, the possibility or impossibility of using lemma proof has a significant impact on arguments in philosophy. On the other hand, a detailed examination of topics that are considered fundamental issues for philosophy, such as the research method of this science, directly or indirectly affects the introduction of the principle of the discussion and the appearance of the discussion method. Examining this type of topics prevents the dispersion of thoughts and language of scholars and speakers of knowledge, accelerates and facilitates the understanding of complex and intricate topics, and ultimately brings enthusiasm and interest to the reader of this science. On the other hand, explaining the views of Allamah Tabataba'i and Allamah Misbah, as first-rate scholars of philosophy, is not only important, but also a guide and guide for beginners and experts in this science. On the other hand, examining and explaining the cause and main lemma of the difference between the two theories in order to prevent the fruitless confusion of topics and the useless accumulation of materials, clearly demonstrates the necessity of conducting such research. Research Background: Since ancient times, there have been many discussions about the rationality of the research method of philosophy and, consequently, about the possibility or impossibility of using lemma proof in it. In some introductory discussions of philosophy, the possibility or impossibility of using lemma proof has been mentioned in detail and in passing. However, the exploration of this topic as an independent research based on the study and analysis of the theory of Allama Tabataba'i and Allama Misbah is unprecedented, although we can refer to articles such as "The Proof of In and Lem and the Study of the Function of Proof in Philosophy from the Perspective of Allama Tabataba'i" and "Research Method in the Science of Philosophy". | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Research method, philosophy, Allama Tabataba', i, Allama Misbah, Lammi proof, proof of being a proof, proof of being absolute | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1 |
||