آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شمارهها | 2,577 |
| تعداد مقالات | 36,665 |
| تعداد مشاهده مقاله | 16,969,284 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,711,678 |
رویکرد قرآنی به کارکرد وجدان اخلاقی با تأکید بر آیات الهام و فطرت | ||
| آیین حکمت | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 دی 1404 | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/pwq.2025.72774.1246 | ||
| نویسنده | ||
| مجید ابوالقاسم زاده* | ||
| استادیار و مدیر گروه آموزشی اخلاق دانشگاه معارف اسلامی | ||
| تاریخ دریافت: 12 شهریور 1404، تاریخ بازنگری: 06 دی 1404، تاریخ پذیرش: 07 دی 1404 | ||
| چکیده | ||
| وجدان اخلاقی یکی از مسائل مهم و بحثبرانگیز میان اندیشهورزان در برخی حوزههای دانشی بهویژه تفسیر و اخلاق است. اینکه آیا اساساً انسان از وجدان و بهتبع آن، وجدان اخلاقی برخوردار است؟ در این صورت، ماهیت و کارکردهای آن چیست؟ این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و صرفاً با رویکرد قرآنی بهدنبال پاسخ سؤالات مذکور برآمد و با استفاده از پنج آیه بهویژه آیه الهام فجور و تقوا و استناد به تفاسیر معتبر ذیل این آیات، به این نتایج دست یافت که نه تنها میتوان به وجدان به عنوان خود نفس یا یکی از قوای آن باور داشت، بلکه مطابق برخی آیات، وجدان از کارکرد بینشی و مطابق برخی آیات دیگر از کارکرد گرایشی برخوردار است. هرچند بیشتر مفسران آیه الهام را به آگاهی فطری و وجدانی انسان از خوب و بد تفسیر نمودهاند، اما از نوع این بینش و آگاهی که از قبیل علم حصولی است یا حضوری، بحث نکردهاند و یا مباحث آنان اغلب بر علم حصولی دلالت دارد. ادعای این نوشتار که نوآوری آن بهشمار میرود و تلاش شده آن را اثبات نماید، این است که دستکم آیه الهام بر بینش و علم حضوری انسان به برخی خوبیها و بدیها دلالت دارد. بر این اساس، انسان نه تنها بهطور فطری و وجدانی گرایش به انجام کار خوب و ترک کار بد دارد، بلکه معرفت و بینش وجدانی نیز اعم از علم حضوری و حصولی به خوب و بد دارد. وجدان اخلاقی یکی از مسائل مهم و بحثبرانگیز میان اندیشهورزان در برخی حوزههای دانشی بهویژه تفسیر و اخلاق است. اینکه آیا اساساً انسان از وجدان و بهتبع آن، وجدان اخلاقی برخوردار است؟ در این صورت، ماهیت و کارکردهای آن چیست؟ این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و صرفاً با رویکرد قرآنی بهدنبال پاسخ سؤالات مذکور برآمد و با استفاده از پنج آیه بهویژه آیه الهام فجور و تقوا و استناد به تفاسیر معتبر ذیل این آیات، به این نتایج دست یافت که نه تنها میتوان به وجدان به عنوان خود نفس یا یکی از قوای آن باور داشت، بلکه مطابق برخی آیات، وجدان از کارکرد بینشی و مطابق برخی آیات دیگر از کارکرد گرایشی برخوردار است. هرچند بیشتر مفسران آیه الهام را به آگاهی فطری و وجدانی انسان از خوب و بد تفسیر نمودهاند، اما از نوع این بینش و آگاهی که از قبیل علم حصولی است یا حضوری، بحث نکردهاند و یا مباحث آنان اغلب بر علم حصولی دلالت دارد. ادعای این نوشتار که نوآوری آن بهشمار میرود و تلاش شده آن را اثبات نماید، این است که دستکم آیه الهام بر بینش و علم حضوری انسان به برخی خوبیها و بدیها دلالت دارد. بر این اساس، انسان نه تنها بهطور فطری و وجدانی گرایش به انجام کار خوب و ترک کار بد دارد، بلکه معرفت و بینش وجدانی نیز اعم از علم حضوری و حصولی به خوب و بد دارد. وجدان اخلاقی یکی از مسائل مهم و بحثبرانگیز میان اندیشهورزان در برخی حوزههای دانشی بهویژه تفسیر و اخلاق است. اینکه آیا اساساً انسان از وجدان و بهتبع آن، وجدان اخلاقی برخوردار است؟ در این صورت، ماهیت و کارکردهای آن چیست؟ این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و صرفاً با رویکرد قرآنی بهدنبال پاسخ سؤالات مذکور برآمد و با استفاده از پنج آیه بهویژه آیه الهام فجور و تقوا و استناد به تفاسیر معتبر ذیل این آیات، به این نتایج دست یافت که نه تنها میتوان به وجدان به عنوان خود نفس یا یکی از قوای آن باور داشت، بلکه مطابق برخی آیات، وجدان از کارکرد بینشی و مطابق برخی آیات دیگر از کارکرد گرایشی برخوردار است. هرچند بیشتر مفسران آیه الهام را به آگاهی فطری و وجدانی انسان از خوب و بد تفسیر نمودهاند، اما از نوع این بینش و آگاهی که از قبیل علم حصولی است یا حضوری، بحث نکردهاند و یا مباحث آنان اغلب بر علم حصولی دلالت دارد. ادعای این نوشتار که نوآوری آن به شمار میرود و تلاش شده آن را اثبات نماید، این است که دستکم آیه الهام بر بینش و علم حضوری انسان به برخی خوبیها و بدیها دلالت دارد. بر این اساس، انسان نه تنها بهطور فطری و وجدانی گرایش به انجام کار خوب و ترک کار بد دارد، بلکه معرفت و بینش وجدانی نیز اعم از علم حضوری و حصولی به خوب و بد دارد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| وجدان اخلاقی؛ بینش وجدان اخلاقی؛ گرایش وجدان اخلاقی؛ آیات وجدان اخلاقی؛ آیه الهام فجور و تقوا | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Quranic Approach to Function of Moral Conscience with Emphasis on the Verse of Elham and Fetrat | ||
| نویسندگان [English] | ||
| ابوالقاسم زاده abolqasemzade | ||
| چکیده [English] | ||
| Moral conscience is one of the important and controversial issues among thinkers in some fields of knowledge, especially interpretation and ethics. Does man basically have a conscience and, consequently, a moral conscience? If so, what is its nature and functions? This article sought to answer the aforementioned questions using a descriptive-analytical method and a purely Quranic approach. Using five verses, especially the verse of inspiration against immorality and piety, and citing the authoritative interpretations of these verses, it reached the following conclusions: not only can one believe in conscience as the soul itself or one of its powers, but also, according to some verses, conscience has an insight function and according to some other verses, an inclination function. Although most commentators have interpreted the verse of inspiration as referring to man's innate and conscientious awareness of good and evil, they have not discussed the type of this insight and awareness, such as acquired or present knowledge, or their discussions often imply acquired knowledge. The claim of this article, which is considered innovative and an attempt has been made to prove it, is that at least the verse of inspiration implies man's insight and present knowledge of some good and evil. Accordingly, man not only has an innate and conscientious tendency to do good and abandon evil, but also has knowledge and insight into good and evil, both direct and acquired. Moral conscience is one of the important and controversial issues among thinkers in some fields of knowledge, especially interpretation and ethics. Does man basically have a conscience and, consequently, a moral conscience? If so, what is its nature and functions? This article sought to answer the aforementioned questions using a descriptive-analytical method and a purely Quranic approach. Using five verses, especially the verse of inspiration against immorality and piety, and citing the authoritative interpretations of these verses, it reached the following conclusions: not only can one believe in conscience as the soul itself or one of its powers, but also, according to some verses, conscience has an insight function and according to some other verses, an inclination function. Although most commentators have interpreted the verse of inspiration as referring to man's innate and conscientious awareness of good and evil, they have not discussed the type of this insight and awareness, such as acquired or present knowledge, or their discussions often imply acquired knowledge. The claim of this article, which is considered innovative and an attempt has been made to prove it, is that at least the verse of inspiration implies man's insight and present knowledge of some good and evil. Accordingly, man not only has an innate and conscientious tendency to do good and abandon evil, but also has knowledge and insight into good and evil, both direct and acquired. Moral conscience is one of the important and controversial issues among thinkers in some fields of knowledge, especially interpretation and ethics. Does man basically have a conscience and, consequently, a moral conscience? If so, what is its nature and functions? This article sought to answer the aforementioned questions using a descriptive-analytical method and a purely Quranic approach. Using five verses, especially the verse of inspiration against immorality and piety, and citing the authoritative interpretations of these verses, it reached the following conclusions: not only can one believe in conscience as the soul itself or one of its powers, but also, according to some verses, conscience has an insight function and according to some other verses, an inclination function. Although most commentators have interpreted the verse of inspiration as referring to man's innate and conscientious awareness of good and evil, they have not discussed the type of this insight and awareness, such as acquired or present knowledge, or their discussions often imply acquired knowledge. The claim of this article, which is considered innovative and an attempt has been made to prove it, is that at least the verse of inspiration implies man's insight and present knowledge of some good and evil. Accordingly, man not only has an innate and conscientious tendency to do good and abandon evil, but also has knowledge and insight into good and evil, both direct and acquired. Accordingly, man not only has an innate and conscientious tendency to do good and abandon evil, but also has knowledge and insight into good and evil, both direct and acquired. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Moral conscience, insight into moral conscience, tendency of moral conscience, verses of moral conscience, verse of inspiration on immorality and piety | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2 |
||