1استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی. مشهد. ایران
2دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی. مشهد. ایران.
تاریخ دریافت: 22 فروردین 1401،
تاریخ بازنگری: 30 خرداد 1401،
تاریخ پذیرش: 18 خرداد 1401
چکیده
چیستی وحی و چگونگی نزول آن از جمله مسائل مهمی است که از دیرباز ذهن اندیشمندان مسلمان را به خود مشغول داشته است. در این میان مفهوم‌شناسی و وجودشناسی وحی براساس کاربردهای قرآنی آن، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در جستار حاضر تلاش شده است با رویکردی معناشناسانه و فلسفی و با بهره‌گیری از برخی مبانی حکمت متعالیه، به این پرسش پاسخ داده شود که کاربردهای قرآنی وحی براساس دو محور هم‌نشینی و جانشینی چگونه است. این کاربردها از نوع اشتراک لفظی است یا معنوی؟ اگر از نوع اشتراک معنوی است، تفاوت مصادیق وحی در چیست؟ در پایان، این نتیجه به‌دست آمده است که کاربردهای گوناگون وحی در آیات قرآن، از لحاظ مفهومی از نوع مشترک معنوی و از جهت مصداقی از نوع تفاوت تشکیکی است؛ بر همین اساس وحی نازل‌شده بر پیامبر با وحی نازل‌شده بر غیرپیامبر اعم از انسان و دیگر حیوانات مانند زنبور عسل، از حیث مفهومی و ماهوی تفاوت ندارد، بلکه تفاوت آنها از حیث وجودی است و از نوع تفاوت تشکیکی است؛ البته باید توجه داشت که وحی نازل‌شده بر پیامبر عالی‌ترین درجه وحی است و نمی‌توان الهام و غریزه را هم‌مرتبه آن دانست.
A Semantic and Ontological Analysis of Qur'anic Applications of Revelation with Emphasis on the Principles
of Transcendental Wisdom
نویسندگان [English]
Mohammad Ali Vatandoost1؛ sima Jalili Ghazizadeh Khayyat2
1Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Ferdowsi University. Mashhad. Iran
2Master student of Qur'an and Hadith, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shahid Motahari, Ferdowsi University. Mashhad. Iran.
چکیده [English]
What revelation is and how it is revealed are of the important issues that has long drawn the attention of Muslim thinkers. Among these, the semantics and ontology of revelation based on its Qur'anic applications are of great importance. The present paper has tried to answer the question: What are the Qur'anic applications of revelation based on the two axes of collocations and succession , via using a semantic and philosophical approach and some principles of transcendental wisdom. Are these applications verbal or spiritual? If it is of the spiritual common type, what is the difference between the instances of revelation? In the end, it is concluded that the various applications of revelation in the verses of the Qur'an are conceptually of a common spiritual type and in terms of an example of a skeptical difference. In this regard, the revelation revealed to the Prophet is not conceptually and naturally different from the revelation revealed to non-prophets, including humans and other animals such as bees, but their difference is existential and is of a skeptical difference. Of course, it is worth noting that the revelation revealed to the Prophet is the highest degree of revelation and cannot be considered as inspiration and instinct at the same time.
کلیدواژه‌ها [English]
Semantics, ontology, revelation, Quran, spiritual common, doubt of existence
مراجع
* قرآن کریم
ابن‌سیده، علی بن اسماعیل. (1421ق). المحکم و المحیط الاعظم. بیروت: دار الکتب العلمیه.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دار العلم.
رامیار، محمود. (1369). تاریخ قرآن. تهران: امیرکبیر.
ربانی گلپایگانی، علی. (1398). ترجمه محاضرات فی الالهیات به ضمیمه فرهنگ مصطلحات. قم: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه.
رضا، محمد رشید. (1408ق). الوحی المحمدی. قاهره: الزهراء للاعلام العربی.
رضوان، عمر بن ابراهیم. (1413ق). آراء المستشرقین حول القرآن الکریم و تفسیره. ریاض: دار طیبه.
رمضانی، موسی‌الرضا؛ غربی، ولی‌الله. (1395). درآمدی بر ساختارگرایی. تهران: سازمان جهاد دانشگاهی.
زارعی سبزواری، عباسعلی. (1424ق). تعلیقه بر نهایة الحکمة. قم: موسسه نشر اسلامی.
زرقانی، محمد عبدالعظیم. (1416ق). مناهل العرفان فی علوم القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیه.
سعیدی روشن، محمدباقر. (1379). علوم قرآن. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
سلمان‌نژاد، مرتضی. (1391). معناشناسی تدبّر در قرآن با سه رویکرد ساختاری، ریشه‌شناسی و تاریخ انگاره. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشگاه امام صادق علیه السلام.
شریف لاهیجى، محمد بن علی. (1373). تفسیر شریف لاهیجی. تهران: دفتر نشر داد.
شریف مرتضی. (1405ق). رسائل الشریف المرتضی. قم: دار القرآن الکریم.
شیبانی، اسحاق بن مرار. (1975م). کتاب الجیم (محقق: ابراهیم ابیاری). قاهره: الهیئه العامه لشئون المطابع الامیریه.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (بی‌تا). آموزش آسان فلسفه (ترجمه و تلخیص کتاب بدایه الحکمه به صورت پرسش وپاسخ). (مترجم: علی قنبریان). بی‌جا: موسسه فرهنگی هنری نوین پژوهش فیاض.
طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
طبرسی، فضل بن حسن. (1412ق). تفسیر جوامع الجامع (مترجم: ابوالقاسم گرجی). قم: حوزه علمیه قم مرکز مدیریت.
طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عبداللهی، محمود. (1385). وحى در قرآن. قم: بوستان کتاب.
عسکری، سیدمرتضی. (1416ق). القرآن الکریم و روایات المدرستین. بی‌جا: مجمع العلمی الاسلامی.
