صداقت, سید علی, گنج بخش, محمود, معصومی نیا, غلامعلی. (1402). تعیین مقدار مبیع در متن قرارداد بیع. اسلام و مطالعات اجتماعی, 9(4), 1-1. doi: 10.22034/jrj.2022.62972.2398
سید علی صداقت; محمود گنج بخش; غلامعلی معصومی نیا. "تعیین مقدار مبیع در متن قرارداد بیع". اسلام و مطالعات اجتماعی, 9, 4, 1402, 1-1. doi: 10.22034/jrj.2022.62972.2398
صداقت, سید علی, گنج بخش, محمود, معصومی نیا, غلامعلی. (1402). 'تعیین مقدار مبیع در متن قرارداد بیع', اسلام و مطالعات اجتماعی, 9(4), pp. 1-1. doi: 10.22034/jrj.2022.62972.2398
صداقت, سید علی, گنج بخش, محمود, معصومی نیا, غلامعلی. تعیین مقدار مبیع در متن قرارداد بیع. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1402; 9(4): 1-1. doi: 10.22034/jrj.2022.62972.2398
1دانش آموختۀ سطح چهار حوزه علمیه و مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته اقتصاد دانشگاه قم. (نویسنده مسئول) قم. ایران
2دکترای حقوق بین الملل و استادیار گروه اقتصاد و بانکداری اسلامی دانشکدۀ اقتصاد دانشگاه خوارزمی. تهران- ایران.
3دانش آموختۀ سطح چهار حوزه علمیه و مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم و دانشیار دانشکدۀ اقتصاد و مدیر گروه اقتصاد و بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی. تهران. ایران
تاریخ دریافت: 22 دی 1400،
تاریخ بازنگری: 10 تیر 1401،
تاریخ پذیرش: 11 تیر 1401
چکیده
امروزه در بسیاری از قراردادهای خرید و فروش، تعیین مقدار مبیع در متن قرارداد، یا ممکن نیست و یا دشواری‌های فراوانی در پی دارد و هرگز عرفی نیست؛ حال آن‌که به نظر مشهور میان فقها، «تعیین قرارداد مبیع در متن قرارداد بیع»، شرط صحت آن می‌باشد. از این رو پرسش اصلی این مقاله آن است که آیا ادله این شرط، شامل همه‌ی انواع مبیع می‌شوند یا دلالت آن‌ها مطلق نیست و قراردادهایی که چون تعیین مقدار مبیع در زمان انعقادشان امکان‌پذیر یا عرفی نیست، طرفین ساز و کاری منضبط و فرآیندی عادتا اختلاف‌ناپذیر در متن قرارداد برای امکان روشن شدن مقدار مبیع در آینده‌ی قرارداد پیش‌بینی می-کنند، از دائره‌ی دلالت ادلهی اشتراط این شرط خارج است؟ بررسی‌های این مقاله با روش تحلیلی ـ انتقادی برای پاسخ به این پرسش، به این نتیجه دست یافته است که اگر مبیع، وزنی یا پیمانه‌ای باشد، تعیین چنان ساز و کاری کافی نیست و علم طرفین قرارداد به مقدار آن در زمان انعقاد قرارداد، شرط است مگر در صورتی که اولا تعیین مقدار آن در زمان انعقاد قرارداد با روش وزن یا پیمانه کردن، امکان‌پذیر یا عرفی نباشد و ثانیا بیع، از نوع نقد یا نسیه باشد و نه سلم. اما اگر مبیع شمارشی باشد، تعیین آن فرآیند منضبط در متن قرارداد کافی است و علم به مقدار مبیع در زمان قرارداد، صرفا در صورتی شرط است که اولا معامله سلم باشد و ثانیا تعیین مقدار مبیع در زمان عقد از طریق شمارش، امکان‌پذیر و عرفی باشد.
Determining the Amount of Thaman in Text of Sale Agreements (Case Study of Buying and Selling Real Estate)
نویسندگان [English]
Seyyed Ali Sedaqat1؛ Mahmood Ganjbakhsh2؛ Golamali Masuminia3
1Teacher of high levels of Qom seminary
2Assistant Professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Literature and Humanities, Kharazmi University
3Level four seminaries
Teacher of seminaries
Associate Professor and Director of Islamic Banking Department, Kharazmi University ,Tehran, Iran
چکیده [English]
Today, in many sale agreements, including a number of real estate purchases and sales, determining the amount of thaman (price) at the time of signing the agreement is either not possible or entails great risk. While many jurists have considered determining the amount of thaman at the time of signing the agreement as a condition for the validity of the sale agreement, and this condition has been specified in Article 338 of the Civil Code of Iran. The main question is whether the determination of the amount of thaman is an imperative rule and a condition for the validity of the sale, or is it enough for the validity of the agreement to provide a clear and indisputable process in the text of the agreement for determining the thaman in the future of the agreement? This study concerns the evidence of the necessity of determining the thaman – including the Prophet Muḥammad’s ḥadīth of the prohibition of the gharar (risk-taking) sale – demonstrate that not only is there no evidence for the first possibility, but a ṣaḥīḥ narration correctly indicates the second possibility. This study has dealt with analytical-critical data processing with the textual-revealed method.
کلیدواژه‌ها [English]
Determining the amount of thaman, Text of sale agreements, Sale agreement, Gharar, khatar
اصل مقاله
به فایل PDF مراجعه نمایید.
مراجع
* قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران
آخوند خراسانى، محمد کاظم. 1409ق. کفایة الأصول، قم: موسسة آل البیت علیهم السلام.
ابن أبی شیبة، أبو بکر1409ق.المصنف فی الأحادیث والآثار. ریاض: مکتبة الرشد.
ابن اثیر جزرى، مبارک. 1367. النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: مؤسسۀ مطبوعاتى اسماعیلیان.
ابن حجر عسقلانی،أحمد. 1379ق.فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفة.
ابن حزم اندلسی، علی. 1436ق. المحلى بالآثار، بیروت: دار الفکر.
ابن زهره، حمزة. 1417ق. غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق 7.
ابن فارس، احمد بن زکریا. 1404ق. معجم مقائیس اللغة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
ابن قدامة، عبد الله. 1388ق. المغنی، چ هشتم، قاهره: مکتبة القاهرة.
ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق. لسان العرب، چ سوم، بیروت: دار الفکر.
اردبیلى، احمد. 1403ق. مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
اصفهانى، سید ابوالحسن. 1422ق. وسیلة النجاة مع تعالیق الإمام الخمینی، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
اصفهانى، محمد حسین. 1418ق. حاشیة کتاب المکاسب، قم: أنوار الهدى.
امام خمینى، سید روح الله. 1421 ق. کتاب البیع، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
امام خمینى، سید روح الله. بیتا. تحریر الوسیلة. قم: مؤسسۀ مطبوعات دار العلم.
امامی، سید حسن. 1377. حقوق مدنی، نوزدهم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
بهرامی احمدی، حمید، نجفآبادی، مرتضی. «معیار تعیین مصادیق مستثنی شده از اصل لزوم علم تفصیلی به مورد معامله». آموزههای حقوقی گواه. پاییز و زمستان 1395 (شماره3): صص83 ـ102.
بیهقی، أبوبکر. 1412ق. معرفة السنن والآثار. کراتشی: جامعة الدراسات الإسلامیة.
جوهرى، اسماعیل بن حماد. 1410ق. تاج اللغة و صحاح العربیة. محقق ـ مصحح: احمد عبد الغفور عطار، بیروت: دار العلم للملایین.
حکیم، سید محسن. 1410ق. منهاج الصالحین (مع تعالیق آیة الله السید محمد باقر الصدر). بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
حلّى، ابن ادریس. 1410ق. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
حمیری، عبد الله بن جعفر. 1413ق. قرب الإسناد. قم: آل البیت علیهم السلام.
حمیرى، نشوان بن سعید. 1420ق. شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم. بیروت: دار الفکر المعاصر.
خوانساری، محمد. بیتا. الحاشیة الأولی علی المکاسب، بیجا: بینا.
خوئی، سید ابوالقاسم. 1422ق. مصباح الأصول (مباحث الألفاظ). مقرر: سید محمد سرور بهسودی، قم: مکتبة الداوری.
خوئى، سید ابوالقاسم. 1417ق. مصباح الفقاهة. مقرر: محمد على توحیدى، قم: انصاریان.
خوئى، سید ابوالقاسم. 1418ق. موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
خوئى، سید ابوالقاسم. 1428ق. منهاج الصالحین (مع تعالیق آیة الله الشیخ حسین الوحید). پنجم، قم: مدرسه امام محمد باقر علیه‌السلام.
دنکوب، ابوالفضل و محمدی کردخیلی، حمید. 1397. بررسی علم تفصیلی و کفایت علم اجمالی درمعاملات، کنفرانس ملی اندیشه های نوین و خلاق در مدیریت، حسابداری مطالعات حقوقی و اجتماعی، ارومیه، https://civilica.com/doc/825090.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد. 1412ق.مفردات ألفاظ القرآن. بیروت، دمشق: دار العلم.
سبزوارى، محمد باقر. 1423ق. کفایة الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
سرخسی، محمد بن أحمد. 1414ق.المبسوط، بیروت: دار المعرفة.
سکوتی نسیمی، رضا، رضائیان عمران، نسرین. «تأملی در قلمرو لزوم علم تفصیلی و کفایت علم اجمالی به مورد معامله». کانون وکلای دادگستری. تابستان 1395 (شمارهی 42): صص15ـ42.
سیستانى، سید على. 1414ق. قاعدة لا ضرر و لا ضرار. قم: دفتر آیة الله سیستانى.
شافعی، محمد بن إدریس. 1410ق. الأم. بیروت: دار المعرفة.
شریف مرتضى، على بن حسین. 1415ق. الانتصار فی انفرادات الإمامیة. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
شهید اول، محمد بن مکى. 1414ق. غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
شهید اول، محمد بن مکى.1417ق. الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة. دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
صدوق، محمّد بن على. 1378. عیون أخبار الرضاعلیه‌السلام. تهران: نشر جهان.
صدوق، محمّد بن على. 1413ق. من لا یحضره الفقیه. دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
صفایی، سید حسین. «نگاهی دیگر به ضابطه کفایت علم اجمالی در "مورد معامله": تفسیر ماده 216 قانون مدنی بر مبنای قاعده غرر». تحقیقات حقوقی. پاییز1391 (شمارهی59): صص41ـ 61.
طبرانی، سلیمان بن أحمد. بیتا. المعجم الأوسط. قاهرة: دار الحرمین.
طوسى، محمد بن حسن. 1427ق. الأبواب (الرجال). سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
طوسى، محمد بن حسن. 1407ق. الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
طوسى، محمد بن حسن. 1407ق. تهذیب الأحکام. چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسى، محمد بن حسن. بیتا. الفهرست. نجف: المکتبة الرضویة.
عبیداوی، قاسم، امینی، راضیه، محمدیان، علی. «درنگی در ادلۀ مشروع نبودن بیع گزاف». فقه. پاییز و زمستان 1395، سال بیست و سوم (شمارۀ 2): صص91 ـ 109.
علامه حلّى، حسن بن یوسف. 1381ق. خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال. دوم، نجف: منشورات مطبعة الحیدریة.
علامه حلّى، حسن بن یوسف. 1414ق. تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
علامه حلّى، حسن بن یوسف. 1419ق. نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
علیدوست، ابوالقاسم. «قاعدۀ نفی غرر در معاملات». اقتصاد اسلامی. 1382 (شمارۀ 9): صص89 ـ 106.
علیدوست، ابوالقاسم. 1396. فقه و حقوق قراردادها، ادلهی عام روایی. سوم، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
فراهیدى، خلیل بن احمد. 1410ق. کتاب العین. دوم، قم: نشر هجرت.
فیومى، احمد بن محمد. بیتا. المصباح المنیر. قم: منشورات دار الرضی.
قاضی أبو یوسف، یعقوب. بیتا. الخراج. قاهره: المکتبة الأزهریة للتراث.
قمّى، سید تقى. 1400ق. دراساتنا من الفقه الجعفری. قم: مطبعة الخیام.
کلینى، محمد بن یعقوب. 1407ق. الکافی. چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
لارى، سید عبدالحسین. بیتا. التعلیقة على المکاسب. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
مجاهد طباطبایى، سید محمد. بیتا. المناهل. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
مجلسى، محمد باقر. 1403ق. بحار الأنوار. دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مرعشى نجفى، سید شهاب الدین. 1406ق. منهاج المؤمنین. قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
مرعشى نجفى، سید شهاب الدین. 1415ق. القصاص على ضوء القرآن و السنة. قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
مصطفوى، حسن. 1402ق. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
مغربى، نعمان بن محمد. 1385ق. دعائم الإسلام. دوم، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
منسوب به علی بن موسی الرضا علیه‌السلام. 1406ق. صحیفة الرضا علیه‌السلام. مشهد: کنگرۀ جهانى امام رضا علیه‌السلام.
