آمار
| تعداد نشریات | 54 |
| تعداد شماره‌ها | 2,522 |
| تعداد مقالات | 35,774 |
| تعداد مشاهده مقاله | 15,180,494 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,870,314 |
واکاوی انتقادی تبارشناسی میشل فوکو نسبت به «مدیریت بدن» از منظر تفکر اسلامی با تأکید بر زنان و مسئلۀ جنسیت | ||
| اسلام و مطالعات اجتماعی | ||
| دوره 12، شماره3(پیاپی46)، مهر 1403، صفحه 153-183 اصل مقاله (1.31 M) | ||
| نوع مقاله: علمی ـ پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22081/jiss.2024.66814.2017 | ||
| نویسندگان | ||
| محمد رضا قائمی نیک1؛ سیده جمیله هاشم نیا* 2؛ محسن نوغانی دخت بهمنی3 | ||
| 1استادیار، گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران. | ||
| 2دانشجوی دکتری علوم قرآنی و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد. ایران (نویسنده مسئول). | ||
| 3استاد، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه فردوسی مشهد. ایران. | ||
| تاریخ دریافت: 03 تیر 1402، تاریخ بازنگری: 26 اردیبهشت 1403، تاریخ پذیرش: 17 مهر 1403 | ||
| چکیده | ||
| «مدیریت بدن» یکی از مفاهیم رایج در جامعه‌شناسی‌غربی است که به بررسی نظارت و دست‌کاری افراط‌گونۀ ویژگی‌های ظاهری بدن به‌ویژه در زنان پرداخته و عاملش را در اجتماع می‌یابد. میشل فوکو با تأکید بر رویکرد پساساختارگرایی، کوشیده است تا نشان دهد باتوجه به ارتباط بدن‌مندی و معرفت، هرگونه مدیریت بدن، به‌معنای نفی امکان شناخت ساحاتی از معرفت و حقیقت است. فوکو به تأثیر روابط قدرت بر بدن و به این واسطه بر معرفت و حقیقت اشاره می‌کند. مسئله اصلی این پژوهش، چیستی تفاوت بنیادین نظریه فوکو با دیدگاه اسلامی در عدم پذیرش مدیریت بدن در زنان و راهکارهای اسلام در مواجهه با آن است. «پژوهش حاضر با مراجعه به نظریات فوکو در موضوعات مرتبط با مدیریت بدن و نیز رجوع به آیات و روایات مربوط به این موضوع با روش تحلیلی-توصیفی به نقد دیدگاه فوکو در این زمینه پرداخته و نشان می‌دهد برخلاف دیدگاه وی که براساس آن، جنسیت محدودساز و سرنوشت‌ساز هویت انسانی است، در دیدگاه اسلامی هویت انسانی به روح او وابسته و ابعاد جسمانی زن یا مرد، فرع بر هویت اصیل اوست و نیز با تلقی خاصی که از رابطۀ بدن، نفس و جامعه در حکمت اسلامی ارائه می‌شود»؛ اولاً، مدیریت بدن به مفهومی که نزد جامعه‌شناسان غربی شناخته شده است پذیرفته نمی‌شود و ثانیاً، مدیریت بدن به معنای تقیّد به حدود شرعی و تأمین سلامت و امنیت آن نه تنها نافی دست‌یابی به معرفت و حقیقت نیست؛ بلکه سبب نیل به آن نیز خواهد بود. نتایج این مقایسه ناظر به راهکار سه‌‌وجهی مدیریت بدن در حوزۀ زنان، مشتمل بر «حفظ سلامت بدن»، «حفظ بدن از نگاه نامحرم» و «تبرج مدیریت شده» است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مدیریت بدن؛ زن و جنسیت؛ میشل فوکو؛ حکمت اسلام | ||
| موضوعات | ||
| بازخوانی و نقد نظریات حوزه علوم اجتماعی؛ | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Critical Analysis of Michel Foucault's Genealogy of "Body Management" from an Islamic Thought Perspective, with Emphasis on Women and Gender Issues | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad reza Ghaemi Nik1؛ Seyede jamile Hashemnia2؛ Mohsen Noghani Dokht Bahmani3 | ||
| 1Assistant Professor, Department of Social Sciences, Razavi Islamic Sciences University, Mashhad, Iran. | ||
| 2PhD Student in Quranic Sciences and Hadith, Razavi Islamic Sciences University, Mashhad, Iran (Corresponding Author). | ||
| 3Professor, Department of Social Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| "Body management" is one of the common concepts in Western sociology, which examines the excessive monitoring and manipulation of physical appearance, especially among women, identifying its causes within societal constructs. Michel Foucault, emphasizing a post-structuralist approach, sought to demonstrate that given the relationship between corporeality and knowledge, any form of body management negates the possibility of understanding certain dimensions of knowledge and truth. Foucault highlights the influence of power relations on the body and, consequently, on knowledge and truth. The primary issue of this study is to explore the fundamental differences between Foucault's theory and the Islamic perspective regarding the rejection of body management in women and Islam's approaches in addressing it. This research, referring to Foucault’s theories related to body management and Quranic verses and Islamic narratives on the subject, uses an analytical-descriptive method to critique Foucault’s perspective. It demonstrates that, contrary to Foucault's view—which posits gender as a restrictive and determinative factor in human identity—the Islamic perspective considers human identity to be rooted in the soul, with the physical attributes of men and women subordinate to their essential identity. Furthermore, through the specific understanding of the relationship between body, soul, and society in Islamic philosophy, first, body management, as conceptualized in Western sociology, is not accepted. Second, body management, as adherence to religious boundaries and ensuring health and security, not only does not hinder access to knowledge and truth but also facilitates it. The results of this comparison lead to a threefold approach to body management for women, encompassing "maintaining physical health," "protecting the body from inappropriate exposure to non-mahrams," and "regulated self-presentation." | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Body Management, Women and Gender, Michel Foucault, Islamic Philosophy | ||
| مراجع | ||
|
* قرآن کریم
** مفاتیح الجنان
آزاد ارمکی، تقی؛ چاوشیان، حسن. (1381). بدن به مثابه رسانه هویت. جامعه‌شناسی ایران، ش 4، صص 57-75.
آمِدی، ابوالفتح. (1384). غررالحکم و دررالحکم (ج5). قم: دارالکتب الاسلامیه.
احمدنیا، شیرین. (1384). جامعه‌شناسی بدن و بدن زنان. تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
پارسانیا، حمید. (1380). چیستی و هستیِ جامعه از دیدگاه مرتضی مطهری. فصلنامۀ علوم سیاسی. قم: دانشگاه باقرالعلوم×. ش14، صص 197-220.
جوادی آملی، عبدالله. (1383) زن در آینۀ جلال و جمال. قم: مرکز نشر اسراء.
حرعاملی، محمدبن حسن. (1409ق). وسایل الشیعه (ج4). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حسینی دولت‌آباد، بی‌بی حکیمه؛ هاشم‌نیا، سیده جمیله. (1398). تحلیل انتقادی «خودشىءانگاری زنان» و راهکارهای قرآنى مواجهه با آن. اسلام و مطالعات اجتماعی، ش2، صص 144-174.
دریفوس، هیوبرت؛ رابینو، پل. (1379). میشل فوکو، فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک. (مترجم: حسین بشریه). تهران: نشر نی.
رشیدیان، عبدالکریم. (1384). هوسرل در متن آثارش. تهران: نشر نی.
رضایی، احمد؛ اینانلو، مینا؛ فکری، محمد. (1389). مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی در بین دختران دانشگاه مازندران. مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، ش47، صص141-170.
شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم. (1361). عرشیه. تهران: انتشارات مولی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1417ق). تفسیر المیزان (ج4). قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم.
عبودیت، عبدالرسول. (1395). درآمدی به نظام حکمت صدرایی (ج3). قم: موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی&.
قاسمی، افسانه. (1396). مطالعه کیفی نگرش و ادراکات زنان از بدن با تأکید بر جراحی‌های زیبایی. جامعه‌شناسی کاربردی، ش 68، صص 173- 194.
قبادی، حشمت؛ کلدی، علیرضا و مهدوی، سیدمحمدصادق. (1397). تبیین جامعه‌شناسی مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی و فرهنگی، فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، ش 45، صص 75-95.
کاپلستون، فردریک. (1380). تاریخ فلسفه، از ولف تا کانت (مترجمان: اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کارمن، تیلور و هنسن، مارک، بی. ان. (1391). مرلوپونتی، ستایشگر فلسفه (مترجم: هانیا یاسری). تهران: نشر ققنوس.
کیوان آراء، محمود؛ ربانی، رسول و ژیانپور، مهدی. (1389). قشربندی اجتماعی و اصلاح بدن؛ جراحی زیبایی به مثابه نماد پایگاه. فصلنامه اجتماعی و مطالعات راهبردی زنان، 12(47)، صص 73-98.
کلینی، محمد یعقوب. (1367). الکافی (ج6 و 5). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر. (1385). بحارالانوار (ج64). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مرلوپونتی، موریس. (1391). جهان ادراک (مترجم: فرزاد جابرالانصار). تهران: نشر ققنوس.
مطهری، مرتضی. (1372). مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی (5)- جامعه و تاریخ. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (1379). مجموعه آثار (مسئله حجاب). تهران: صدرا.
واسطی، عبدالحمید. (1392). حجاب و مدیریت احساس (نگرشی دیگر به حجاب). مشهد: موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.
Cregan, K. (2006). The Sociology of the body: Mapping the Abstraction of Embodiment. SAGE Publication. London. Foucault, Michal. (1971). Nietzsche, Genealogy, History (1971) In D. F. Bouchard, ed Michel Foucault (1971) Language, Counter-Memory, Practice: Selected Essay and Interviews. New York: Cornell University Press. Foucault, Michal. (1973). The Order of Things, An Archeology of the Human Sciences. New York: Vintage/Random House. Foucault, Michal. (1975). Truth and Power, translated of an interview with Alessandro Fontana and Pasquale Pasquino which appeared in Microfisica del potere. reprinted in Gordon, ed. Power/knowledge. Foucault, Michal. (1979). Discipline and punish: The birth of the prison. translated by Alan Sheridan. New York: Vintage/Random House. Foucault, Michal. (1980). The History of Sexuality Volume I, An introduction. Translated by Robert Hurley. New York: Vintage/Random House. Helman, Cecil G. (2007). Culture, health and illness, fifth edition. Hodder Arnold, London Nettelton, S., & Watson, J. (1998). The body in everyday life. London and New York: Routedge. Younesi, SJ. Salajegheh. (2001). “Body Image in Fertile and Infertile Woman”. Journal of Reproduction & Infertility, 2(8), pp.14-21. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 405 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 206 |
||