آمار

تعداد نشریات54
تعداد شماره‌ها2,436
تعداد مقالات34,843
تعداد مشاهده مقاله13,733,409
تعداد دریافت فایل اصل مقاله6,095,456
زاهدی, امیر, درایتی, حمید. (1403). تمایز مفهومی و موضوعی عقود شرعی و معاهدات. اسلام و مطالعات اجتماعی, 10(3), 1-1. doi: 10.22034/jrj.2025.70010.2878
امیر زاهدی; حمید درایتی. "تمایز مفهومی و موضوعی عقود شرعی و معاهدات". اسلام و مطالعات اجتماعی, 10, 3, 1403, 1-1. doi: 10.22034/jrj.2025.70010.2878
زاهدی, امیر, درایتی, حمید. (1403). 'تمایز مفهومی و موضوعی عقود شرعی و معاهدات', اسلام و مطالعات اجتماعی, 10(3), pp. 1-1. doi: 10.22034/jrj.2025.70010.2878
زاهدی, امیر, درایتی, حمید. تمایز مفهومی و موضوعی عقود شرعی و معاهدات. اسلام و مطالعات اجتماعی, 1403; 10(3): 1-1. doi: 10.22034/jrj.2025.70010.2878

تمایز مفهومی و موضوعی عقود شرعی و معاهدات

جستارهای فقهی و اصولی
مقاله 3، دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 36، مهر 1403، صفحه 1-1
نوع مقاله: پژوهشی (داوری عادی)
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jrj.2025.70010.2878
نویسندگان
امیر زاهدی* 1؛ حمید درایتی2
1مدرس سطوح عالی حوزه علمیه و دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد، ایران.
2مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد. مشهد-ایران.
تاریخ دریافت: 12 مهر 1403،  تاریخ بازنگری: 11 بهمن 1403،  تاریخ پذیرش: 11 بهمن 1403 
چکیده
با توجه به ساختار حقوقی معاهدات بین‌المللی و الزامات قانونی و اجرایی آن‌ها، مسئله‌ای اساسی در فقه اسلامی مطرح می‌شود که آیا می‌توان معاهدات بین‌المللی را به‌عنوان نوعی عقد به شمار آورد و آن‌ها را در قالب مصادیق آیه شریفه «اوفوا بالعقود» تحلیل و تبیین کرد یا اینکه این دو مفهوم ماهیتاً متفاوت از یکدیگرند و هر یک باید در چارچوب خاص خود موردبررسی قرار گیرد. مقاله حاضر درصدد است تا با واکاوی دقیق مفاهیم «عقد» و «معاهده» در نظام حقوقی اسلامی، تفاوت‌های ماهوی این دو را در ابعاد مختلف نشان دهد. این تفاوت‌ها نه‌تنها در اجزای تشکیل‌دهنده آن‌ها (مانند ایجاب و قبول، طرفین قرارداد و موضوعات قابل معامله) بلکه در منبع مشروعیت، ضمانت‌های اجرایی، اصول اخلاقی حاکم بر آن‌ها و اهداف تحقق آن‌ها مشهود است. در معاهدات بین‌المللی، اساساً دولت‌ها و منافع ملی و جهانی محور قرار دارند و این معاهدات غالباً تحت تأثیر عوامل سیاسی، اقتصادی و استراتژیک قرار می‌گیرند. برخلاف آن، در عقود متعارف که اصولاً در عرصه فردی و فقهی قرار می‌گیرند، وفای به عهد نه‌تنها یک تکلیف دینی و اخلاقی است بلکه با آموزه‌های شرعی و فقهی مرتبط است؛ بنابراین، مفهوم یگانه‌انگاری این دو نهاد در فقه اسلامی به‌شدت محل تردید است و ضروری است که برای تحلیل و تفسیر معاهدات بین‌المللی در چارچوب فقه اسلامی، به دوگانه‌انگاری توجه ویژه‌ای شود. این پژوهش با ارائه تحلیلی تطبیقی و جامع از معاهدات بین‌المللی و عقود فقهی شارع، بر ضرورت جایگاه سازی دقیق این دو مقوله در فقه اسلامی تأکید می‌کند و در این راستا، مباحث مهمی مانند فقه فردی و حکومتی، سود و زیان خصوصی و عمومی و موضوع الزام و اقدام درزمینهٔ معاهدات بین‌المللی و تعهدات قراردادی مورد تحلیل قرار می‌گیرند.
کلیدواژه‌ها
معاهدات بین الملل؛ عقود شرعی؛ کنوانسیون؛ شخص حقوقی
عنوان مقاله [English]
Conceptual and Thematic Distinction between Sharʻī Contracts and Treaties
نویسندگان [English]
Amir Zahedi1؛ Hamid Derayati2
1Techer at the higher levels of the seminary and PhD in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law at Ferdowsi University of Mashhad.
2Hajjah al-Islam and professor of external courses at Alimeh Khoza, Khorasan
چکیده [English]
Given the legal structure of international treaties and their legal and enforcement requirements, a fundamental question arises in Islamic jurisprudence: Can international treaties be considered a type of contract (ʻaqd) and analyzed within the framework of the Qur’ānic verse “awfū bī al-ʻuqūd” (fulfill your contracts), or are these two concepts inherently distinct, each requiring examination in its own specific context?
By carefully analyzing the concepts of “contract” and “treaty” in the Islamic legal system, this study aims to demonstrate the substantial differences between them across various dimensions. These differences manifest not only in their fundamental elements—such as offer (ijāb) and acceptance (qabūl), contracting parties, and negotiable matters—but also in their sources of legitimacy, enforcement mechanisms, governing ethical principles, and underlying objectives.
 
In international treaties, governments, as well as national and global interests, take precedence, with political, economic, and strategic considerations playing a significant role. In contrast, conventional contracts, which primarily belong to the individual and jurisprudential realm, emphasize the fulfillment of promises as both a religious and moral obligation, deeply rooted in sharʻī and jurisprudential teachings. Therefore, equating these two legal concepts is highly questionable in Islamic jurisprudence.
To analyze and interpret international treaties within the framework of Islamic jurisprudence, it is crucial to recognize these two subjects as distinct. Through a comparative and comprehensive examination of international treaties and jurisprudential contracts established by the Holy Lawmaker, this study underscores the necessity of accurately distinguishing between them. Key issues such as individual and governmental jurisprudence, private and public interests, and the nature of obligation and enforcement in the context of both international treaties and contractual obligations are also analyzed.
کلیدواژه‌ها [English]
International Treaties, Sharʻī Contracts, Convention, Juridical Person
اصل مقاله

به فایل PDF مراجعه نمایید.

مراجع
  • قرآن کریم.
  1. ابراهیمی، نصرالله(1391). آثار تحریم بر اجرای قراردادهای بازرگانی بین‌المللی از منظر فورس ماژور. فصلنامه دانش حقوق مدنی، 1، 1-18.
  2. احمدی طباطبایی، سید محمدرضا،و آرام، محمدرضا (1393). اصل وفای به تعهدات و قراردادها؛ مقایسه حقوق بین‌الملل اسلامی و حقوق بین‌الملل معاصر. معرفت حقوقی، 1، (پیاپی6).
  3. اراکی، محمدعلی. (1414ق). الخیارات. قم: انتشارات مهر.
  4. امینی، اعظم، میان‌آبادی، حجت، و دریادل، احسان (2019). ماهیت و موضوعات حقوقی کلیدی موافقت‌نامه پاریس در خصوص تغییرات اقلیمی. دانشگاه شهید بهشتی، 22، 291-326.
  5. انصاری، مرتضی. (1421ق). المکاسب المحرمه. قم: تراث شیخ انصاری.
  6. آقا نظری، حسن.(1390). مالکیت حقوقی نهادهای مالی (شخصیت حقوقی نهادهای مالی). اقتصاد اسلامی، شماره 43، -96-79.
  7. باقرزاده، محمدرضا. (۱۳۸۲). ضمانت اجراهای صلح و امنیت بین‌المللی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  8. بحرانی، شیخ یوسف. (1423ق). الدرر النجفیه. لبنان: دارالمصطفی.
  9. جنگجو، رضا. (1401). سومین کنفرانس ملی پدافند سایبری، بررسی تطبیقی وجوه افتراق و اشتراک تنظیم قراردادهای داخلی و بین‌المللی و نقش فضای سایبری در کاهش مشکلات تنظیم قراردادها، سومین کنفرانس ملی پدافند سایبری.
  10. حائری، سید کاظم. (۱۴۲۳ق). فقه العقود. بیروت: دارالاسلامیه.
  11. حر عاملی. (1414). وسائل الشیعه. قم: آل البیت.
  12. حقیقت‌پور، حسین(1400). اصل تفکیک انسانی از نگاه حقوق بشر دوستانه اسلامی در مقایسه با معاهدات بین‌المللی. پژوهش‌های فقهی، 17، 875-906.
  13. حکیم، محسن. (۱۴۰۸ق). حقائق الاصول. قم: بصیرتی.
  14. خراسانی، محمدعلی کاظمی. (۱۴۱۷ق). فوائدالاصول. (تقریرات درس آیت‌الله نائینی). قم: نشر اسلامی.
  15. خویی، ابوالقاسم. (1377). مصباح الفقاهة. قم: مکتبه الداوری.
  16. زنجانی، عمیـد(1370). حقوق تعهدات و قراردادهای بین‌المللی در فقه و حقوق اسلام. حقوقی بین‌المللی، 11، 5-42.
  17. سرخه، عبدالله(1401). بررسی جایگاه حقوقی تفسیر مفاد و مندرجات قرارداد بین طرفین با استناد به قانون، عرف و متن قرارداد. نشر یار، 21، 207-230.
  18. سلجوقی، محمود. (۱۳۸۴). بایسته‌های حقوق بین‌الملل خصوصی. تهران: میزان.
  19. هاشمی شاهرودی، سید محمود. (۱۳۸۷). فرهنگ فقه فارسی. قم: دائره‌المعارف اسلامی.
  20. ضیایی بیگدلی، محمدرضا. (1402). حقوق بین‌المللی عمومی. تهران: گنج دانش.
  21. طباطبایی یزدی، محمدکاظم. (1414ق). تکملة العروة الوثقی. قم: داوری.
  22. طباطبایی، سید محمدرضا(1393). اصل وفای به تعهدات و قراردادها؛ مقایسه حقوق بین‌الملل اسلامی و حقوق بین‌الملل معاصر. معرفت حقوقی، 6، 83-98.
  23. فقیه، یوسف. (1409ق). الاحوال الشخصیة فی فقه اهل البیت (ع). بیروت: دارالاضواء.
  24. قمی طباطبایی، محمدتقی. (1426). مبانی منهاج الصالحین. قم: منشورات قلم شرق.
  25. گنجی، منوچهر. (۱۳۴۸). حقوق بین‌الملل عمومی. تهران: کتابخانه مجلس.
  26. مجتهدی، محمدرضا. (۱۳۸۱). مطالعات حقوق بین‌الملل عمومی. تهران: فروزش.
  27. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار. قم: مؤسسه وفا.
  28. مشکینی، علی. (۱۳۶۷). اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها. قم: الهادی.
  29. مقتدر، هوشنگ. (۱۳۸۳). حقوق بین‌الملل عمومی. تهران: اداره نشر وزارت علوم خارجه.
  30. موسی‌زاده، رضا. (۱۳۸۳). بایسته‌های حقوق بین‌الملل عمومی. تهران: میزان.
  31. نراقی، احمد. (1408). عوائد الایام. قم: بصیرتی.
  32. والاس، ربکا. (۱۳۸۲). حقوق بین‌الملل. مترجم سید قاسم قاسمی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 72


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب