اصل اولی تقدّم حق الناس برحقّ اللّه در تزاحم
جستارهای فقهی و اصولی
مقاله 2 ، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 39 ، شهریور 1404، صفحه 1-1
نوع مقاله: پژوهشی (داوری عادی)
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/jrj.2025.69325.2830 نویسنده
سعید ضیایی فر*
تاریخ دریافت : 25 خرداد 1403 ،
تاریخ بازنگری : 18 اردیبهشت 1404 ،
تاریخ پذیرش : 25 خرداد 1404
چکیده تقدم یا عدم تقدم حق الناس بر حقّ اللّه، یکی از مباحث اصولی باب تزاحم است که دربارۀ تقدم حقّ اللّه بر حق الناس یا بالعکس پنج احتمال مطرح شده است: تقدم حقّ اللّه بر حق الناس به شکل موجبۀ کلیه، تقدم حق الناس بر حقّ اللّه به شکل موجبه کلیه، اصل اولی تقدم حقّ اللّه بر حق الناس، اصل اولی تقدم حق الناس بر حقّ اللّه و نبود قاعدۀ کلی و اصل اولی و مراجعه به ادله و شواهد در هر مورد. بحث کاملی در علم اصول دربارۀ این موضوع انجام نشده است. پرسش اصلی این است که کدام‌یک از این احتمالات موجه است؟ هدف مقاله نقد و بررسی علمی ادلۀ این احتمال ها به شیوه‌ای علمی است تا پس از اثبات، در فقه بهکار گرفته شود. به اعتقاد نگارنده، دلیل‌های معتبر احتمال چهارم را پشتیبانی می‌کند و تنها دیدگاه موجه است که این خود از نوآوری‌های این مقاله به شمار می‌آید. همچنین طرح دو احتمال سوم و چهارم و فراهم آوردن برخی ادله و تقریرها برای احتمال چهارم و نقد ادلۀ دیگر از دیگر نوآوری‌های مقاله است؛ اما دلیل‌های دیگر احتمال ها ، مخدوش است. یافتۀ اصلی مقاله این است که اصل اولی تقدم حق الناس بر حقّ اللّه است؛ بر اساس این اصل به غیر مواردی که دلیل معتبری بر اهمیت بیشتر خصوص یک حقّ اللّه وجود داشته باشد، هنگام تزاحم حق الناس و حقّ اللّه، اصل بر تقدم حق الناس بر حقّ اللّه است. کلیدواژه‌ها
حق اللّه ؛ حق الناس ؛ قاعدۀ کلی ؛ اصل اولی ؛ تزاحم ؛ اهم و مهم عنوان مقاله [English]The first rule of putting people’s rights ahead of God’s rights نویسندگان [English]
Saeid Ziyaei Far
چکیده [English]At Soon کلیدواژه‌ها [English]
God's right right of people The first principle, precedence Search for this on Google
اصل مقاله
مراجع
*قرآن کریم
ابن بابویه، محمد (شیخ صدوق). (1362). الخصال
ابن بابویه، محمد (شیخ صدوق) . (1406 ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال
ابن بابویه، محمد (شیخ صدوق). (1385). علل الشرائع .
ابن بابویه، محمد (شیخ صدوق). (1396ق). فضائل الأشهر الثلاثة
ابن بابویه، محمد (شیخ صدوق). (1413ق). من لا یحضره الفقیه . چاپ دوم، قم: موسسه النشر الاسلامی.
ابن براج طرابلسى، عبدالعزیز. (1406ق). المهذب
احسائی، محمد. (1405 ق). عوالی اللئالی
اردبیلى، سید عبدالکریم. (1423ق). فقه القضاء . چاپ دوم، قم: مکتب امیرالمؤمنین7.
اشتهاردى، على پناه. (1417ق). مدارک العروة . تهران: دار الأسوه للطباعة و النشر.
انصاری، مرتضی. (1415ق). رسالة فی منجزات المریض
آملی، محمدتقی. (1380ق). مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی
تبریزى، جواد. (1423ق). التهذیب فی مناسک العمرة و الحج
جزائرى، سید محمد جعفر. (1416ق). هدى الطالب فی شرح المکاسب . قم: مؤسسه دار الکتاب.
حائری قمی، محمدعلی. (بی‌تا). مختارات فی الأصول . تهران: مطبعه علمی.
حر عاملى، محمد. (1409ق). وسائل الشیعة . قم: آل البیت:.
حکیم، سید محسن. (1416ق). مستمسک العروة الوثقى . قم: مؤسسه دار التفسیر.
حلبى، تقىالدین. (1403ق). الکافی فی الفقه . اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین7.
حلی، نجم الدین (محقق حلی). (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام . چاپ دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خلخالى، سید رضا. (1416ق). معتمد العروة الوثقى (تقریرات درس خارج آیت الله خوئی) . چاپ دوم، قم: منشورات مدرسه دار العلم.
خویى، سید ابوالقاسم. (1413ق). معجم رجال الحدیث . چاپ پنجم، قم: مدینه العلم.
خویى، سید ابوالقاسم. (بی‌تا). مبانی تکمله المنهاج . بیروت: دار الزهراء.
روحانى، سید محمد. (1419ق). المرتقى إلى الفقه الأرقى - کتاب الحج . تهران: مؤسسة الجلیل للتحقیقات الثقافیة.
سبزوارى، سید عبد الأعلى. (1413ق). مهذّب الأحکام . چاپ چهارم، قم: مؤسسه المنار.
سند بحرانى، محمد. (1423ق). سند العروة الوثقى-کتاب الحج . بیروت: مؤسسة أم القرى للتحقیق و النشر.
سیوری حلی، مقداد. (1403ق). نضد القواعد الفقهیة على مذهب الإمامیة . قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى.
شریف کاشانى، حبیب الله. (1404ق). تسهیل المسالک إلى المدارک . قم: المطبعة العلمیة.
شهیدی پور، محمدتقی. (1397). درس خارج اصول . قم: مدرسه فقاهت.
شیرازى، سید صادق. (1427ق). بیان الأصول . چاپ دوم، قم: دار الانصار.
شیرازى، سید محمد. (1413ق). الفقه، القواعد الفقهیة . بیروت: مؤسسه امام رضا7.
شیرازى، سید محمد. (بی‌تا). إیصال الطالب إلى المکاسب . تهران: منشورات اعلمى.
ضیائی فر، سعید. (1400). وظایف و اختیارات نظام اسلامی درباره پوشش زنان . قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم. (1421ق). حاشیة المکاسب. چاپ دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
طباطبائی یزدى، سیدمحمدکاظم. (1426ق). التعارض ، قم: موسسه انتشارات مدین.
طباطبایى قمی، سید حسن. (1415ق). کتاب الحج . قم: مطبعة باقرى.
طباطبایى یزدى، سید محمد کاظم. (1409ق). العروة الوثقى . چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
طباطبایى، سید على. (1418ق). ریاض المسائل . قم: مؤسسه آل البیت:.
طوسى، محمد بن حسن (شیخ طوسی). (1351). المبسوط. تهران: المکتبه المرتضویة.
طوسى، محمد بن حسن (شیخ طوسی). (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى . چاپ دوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
طوسى، محمد بن حسن (شیخ طوسی). (1407ق). تهذیب الأحکام ، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
فاضل هندى، محمد. (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام . قم: دفتر انتشارات اسلامى،
فاضل، محمد جواد. (1397). قاعده فقهی تقدم حق الناس بر حق‌الله، فقه و اجتهاد ، شمارۀ 10، 9 – 25.
فرجی، سید علی. (1430ق). تحقیق فی القواعد الفقهیه . قم: دفتر انتشارات اسلامى.
کلینى، محمد. (1407ق). الکافی ، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مامقانى، عبد اللّه. (1350ق). حاشیة على رسالة فی المواسعة و المضایقة . قم: مجمع الذخائر الإسلامیة.
مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحار الأنوار ، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مدنى کاشانى، رضا. (1411ق). براهین الحج للفقهاء و الحجج . چاپ سوم، کاشان: مدرسه علمیه آیة الله مدنى کاشانى.
مفید، محمّد بن نعمان. (1413ق). الإختصاص . مشهد: آستان قدس رضوى.
مفید، محمّد بن نعمان. (1413ق). المقنعة . قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
مکارم شیرازی، ناصر. (1428ق). العروة الوثقى مع التعلیقات . قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب7.
نجفى، محمد تقى. (1427ق). تبصرة الفقهاء
نجفى، محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام ، چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
همدانى، رضا. (1420ق). حاشیة کتاب المکاسب . قم: مؤلف.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 39
